Ik herinner me de dag dat ik website DPRK 360 ontdekte, waar de Singaporese fotograaf Aram Pan foto’s van zijn vele bezoeken aan het gesloten Noord-Korea op plaatst. Een paar uur keek ik gefascineerd door de foto’s van Koreanen die door de bubbel van hun wereld bewogen, schijnbaar onbewust van het alles overkoepelende systeem waarbinnen zij opgesloten zitten.
De Noord-Koreanen zien er daar niet meer of minder gelukkig uit dan westerlingen. Misschien is het gelukzalige onwetendheid, vluchtelingen uit het land vertellen immers dat zij alles doodnormaal vonden toen ze opgroeiden, tot aan openbare executies toe.
Facebook doet gewoon wat een bedrijf doet: winst maken
Maar wat ook opvalt: nergens is reclame te zien. Er zijn beelden van de metro, waar de forenzen naar een rustgevende tekening van glooiende heuvels en natuur kijken. De straten zijn leeg, het enige dat op reclame lijkt, zijn posters van de Kim-familie of van een groep communistische arbeiders voor een wapperende hamer en sikkel.
Propaganda dus.
Zwoel
Na een paar uur liep ik naar buiten voor een boodschapje en de Nederlandse werkelijkheid overviel me. In een bushokje keek een jonge dame me zwoel aan waardoor mijn aandacht op haar ketting met diamanten werd gericht, aan de muur hing een blik frisdrank waarvan de druppels er erg aantrekkelijk uit zagen voor die warme zomerdag. In de paar minuten naar de supermarkt werd ik werkelijk om de oren geslagen met reclame.
Even probeerde ik me voor te stellen hoe het zou zijn om lege straten te zien, met hoogstens een grote poster van de Veluwe of het Waddengebied. Hoe anders was onze publieke ruimte dan?
Absurd
Zoals Noord-Koreanen vermoedelijk bij lange na niet zien hoe absurd hun werkelijkheid is gaan wij dagelijks over straat zonder acht te slaan op de reclame die onze kant uit wordt geslingerd zonder dat we erom gevraagd hebben. Het beangstigende is dat dit schaamteloos in de publieke ruimte gebeurt en we dat collectief accepteren.
Ik stel me voor wat de Noord-Koreanen denken als ze naar foto’s van ons kijken, via die geheime internetverbindingen op een achterafzoldertje. Dan stel ik me een jongen voor die kijkt hoe massa’s mensen iedere dag langs enorme billboards lopen en ik zie hoe hij lacht en denkt: ach, die mensen, opgesloten in hun wereldje.
Dat is natuurlijk een beetje overdreven, maar mijn punt is: ook in onze vrije democratie worden we constant bepaalde kanten uit gedrukt.
Onze Kim-families zijn schatrijke multinationals die alles kunnen maken terwijl overheden hen geen strobreed in de weg leggen. Dat ze daarvoor onze data oogsten is simpelweg een volgende stap in het tot consument reduceren van de burger.
Ongevraagde reclame
We zijn nu boos op Facebook, maar na Facebook komt er weer wat anders. Dus als je vorige week je facebookaccount hebt gewist, denk dan ook na over al die ongevraagde reclame en de manier waarop de overheid de burger als consument beschouwt. Want geen gebruik meer maken van de publieke ruimte is geen optie.
Nee, de macht ligt niet bij de consument maar bij de politiek. Zij kunnen ingrijpen, zoals ze tijdens iedere verkiezingen weer beloven als hun posters in de publieke ruimte hangen om onze stemmen te oogsten. Het is niet Zuckerberg die in het beklaagdenbankje moest staan, maar onze politici. Facebook doet gewoon wat een bedrijf doet: winst maken.
Lees ook: Facebook weet ook veel over niet-gebruikers
Het is niet zo dat je uit het vizier blijft als je niet op Facebook zit. Via de zogeheten facebook-pixel verzamelt het bedrijf data op allerlei andere websites.
