‘De markt’ krijgt standaard de schuld van de wooncrisis. Volkomen ten onrechte, zegt woonbeleid-columnist Nick Ottens.
Iedereen lijkt het erover eens: alles wat mis gaat op de woningmarkt, is de schuld van de markt. De oplossing is dan ook altijd: meer overheid. Zelfs minister Hugo de Jonge (CDA) lijkt geen moment stil te staan bij de vele manieren waarop de overheid de woningmarkt verstoort. “We hebben te lang geloofd dat de markt het vanzelf zou oplossen”, aldus de minister in aldus de minister in Trouw (12 mei).
Het tegendeel is waar. Elk nieuw kabinet komt met nieuwe plannen en nieuwe regels voor wonen, waardoor er van een normale wisselwerking tussen vraag en aanbod al lang geen sprake meer is.
Volgens De Jonge is de sociale huursector te klein. Maar van de 8 miljoen woningen in Nederland zijn er 3 miljoen sociale huur, oftewel 28 procent. Dat is de hoogste graad in Europa! In Frankrijk, niet bepaald een land waar de markt vrij spel krijgt, bestaat maar 17 procent van de woningen uit sociale huur.
Lastig voor zzp’ers
Dan zijn er 4,5 miljoen koopwoningen in Nederland. Een hypotheek is voor de 1,1 miljoen zzp’ers lastig: de bank heeft liever een vast contract. Ook omdat de overheid de regels na de kredietcrisis heeft aangescherpt. Daardoor is het op de vrije huurmarkt krapper geworden.
Nieuwbouw gaat langzaam. Gemeenten doen er gemiddeld twee jaar over om een bouwvergunning af te geven. Projecten moeten aan tal van eisen voldoen, denk aan het aandeel ‘betaalbare’ koopwoningen en de energiezuinigheid van nieuwe huizen. Daar is allemaal iets voor te zeggen, maar het tikt wel aan.
Dan nog kunnen omwonenden zich tot aan de Raad van State toe verzetten. Vorig jaar gebeurde dat ruim 2300 keer, 500 keer meer dan in 2020. De Raad van State kan het werk niet meer aan, waardoor er nog meer vertraging optreedt (Trouw, 18 april).
Samenwonen wordt ontmoedigd. Ouderen verliezen 32 procent van hun AOW wanneer ze een huis delen. Er wonen een miljoen AOW’ers alleen. Ouders in de bijstand worden nog steeds op hun uitkering gekort zodra hun kinderen 21 worden, al wordt die kostendelersnorm volgend jaar versoepeld. Die norm leidt er toe dat veel twintigers op zoek zijn naar een eigen woning. En in Amsterdam moet je sinds 2017 toestemming vragen van de gemeente als je met meer dan twee personen een huurwoning wilt delen.
Onderhuur is doorgaans verboden. Zelfs eigen woningbezitters moeten vaak toestemming vragen van hun hypotheekverstrekker om een kamer te verhuren. Een tijdelijk huurcontract mag van de overheid niet meer dan twee jaar duren. Een huurder met een vast contract is haast niet weg te krijgen. Dat maakt het allemaal niet aantrekkelijk om een kamer te verhuren.
Regie van het Rijk
Toch heeft De Jonge allerlei nieuwe regels bedacht. Hij wil dat gemeenten een ‘woonzorgvisie’ op gaan stellen om in kaart te brengen welke kwetsbare groepen (asielzoekers, daklozen, oud-delinquenten, psychiatrische patiënten) welke soort woningen nodig hebben. Ook zouden gemeenten een ‘huisvestingsverordening’ moeten schrijven waarin wordt geregeld hoe woningen aan die woningzoekers worden toegekend. Dat is nodig, omdat het ‘vrije spel der maatschappelijke krachten’ volgens de minister heeft gefaald. Een opmerkelijke uitspraak van een christendemocraat. Het CDA was ooit de partij van zo lokaal mogelijk. De Jonge wil het woningbeleid centraliseren. Dat heet dan ‘regie van het Rijk’.
Concreet voorbeeld: de minister heeft bij de Tweede Kamer een voorstel neergelegd om huurstijgingen in niet alleen de sociale maar ook de ‘vrije’ sector te beteugelen. Eerst was de reden daarvoor corona, nu de hoge inflatie. Als De Jonge zijn zin krijgt, kan hij binnenkort voor heel Nederland beslissen met hoeveel procent de huren omhoog mogen gaan. We hebben geen minister van wonen, we krijgen een opperste sovjet voor volkshuisvesting. Die over een aantal jaar waarschijnlijk ‘de markt’ weer de schuld geeft als zijn woningbeleid niet wil vlotten.
Lees ook:
De Jonge grijpt in om huurexplosie te voorkomen, en daar zitten vastgoedbeleggers niet op te wachten
De inflatie dreigt enorm hoge huren op te leveren. Het kabinet wil er iets aan doen, maar vastgoedeigenaren verzetten zich daartegen.
Een boom op het balkon dat je deelt met de buren: zo woont Nederland in 2022
Geen anonieme woonblokken, maar groene gebouwen waar je met de buren een dakterras of binnenplaats deelt: op die manier gaan Nederlandse architecten de wooncrisis te lijf.
