Niemand wil toch een zinloze operatie?

Als je weet dat een operatie zinloos is, dan wil je die als patiënt toch niet? Laat staan dat je als chirurg zo’n ingreep wilt uitvoeren? Toch komt zinloos medisch handelen nog altijd veel voor. Het wordt hoog tijd om ingrepen uit te bannen waarvan evident is dat ze geen zin hebben, of zelfs mogelijk schadelijk uitpakken.

Hoe hardnekkig het probleem van zinloze zorg is, bleek deze week weer eens. Onderzoekers van Radboudumc in Nijmegen concludeerden niet voor het eerst dat een operatie aan een versleten meniscus bij veertigplussers vrijwel altijd onnodig is. Juist omdat dit eigenlijk al veel langer bekend is zou je verwachten dat orthopeden daar allang naar handelen, en dus niet meer opereren. Maar dat doen ze wel, omdat ze – ten onrechte – denken prima te kunnen beoordelen bij wie zo’n operatie toch zin heeft. Wat écht helpt: afvallen, voldoende beweging, en spieroefeningen.

Een ander veelzeggend nieuwsfeit van deze week: hartpatiënten krijgen te snel een implanteerbare defibrillator. Dat kost niet alleen geld, het brengt ook risico’s op complicaties met zich mee, waarover cardiologen ook nog eens niet eerlijk zijn.

Nog zo’n voorbeeld: uit onderzoek van een paar jaar geleden, eveneens uit Nijmegen, bleek dat veel vervelend maagonderzoek achterwege kon blijven door patiënten voor te lichten over mogelijke oorzaken voor hun klachten: roken, alcohol, vet eten. En hoewel het uitstellen van chirurgische ingrepen in de coronajaren voor veel mensen naar en schadelijk was, bleken ook veel ‘inhaaloperaties’ uiteindelijk niet nodig omdat de klachten vanzelf waren overgegaan.

Zo kunnen we nog wel even doorgaan, maar de boodschap zal duidelijk zijn. Overbodige ingrepen vormen een weerbarstig probleem, met een waaier aan oorzaken. Patiënten wíllen vaak een ingreep, huisartsen verwijzen ze door naar het ziekenhuis met een blik op de klok en een volle wachtkamer. Ook in het ziekenhuis speelt tijd een rol: goed overwegen of een ingreep gaat helpen, vergt intensiever wikken en wegen en meer overleg en voorlichting, dan een snel routinebesluit om te opereren. En dan zijn er nog de financiële prikkels voor arts en ziekenhuis.

Als je weet dat een operatie zinloos is en wel risico’s met zich meebrengt, dan wil je die niet – alles begint met goede voorlichting aan de patiënt. Primum non nocere, in elk geval niet schaden, is een mooi medisch uitgangspunt. Geen onnodige ingrepen dus om die reden, en ook omdat zulke ingrepen schaarse tijd, geld en menskracht kosten, ten koste van ingrepen die wél hard nodig zijn.