Neem werk serieus, het wordt gedaan door mensen

Nu de koffergooiers van Schiphol hebben laten zien wat er gebeurt als ze een middagje staken, is opeens zichtbaar geworden wat er gaande is in de kelders van de samenleving, en het zaakje stinkt. Maar niet alleen daar. Aan de Universiteit van Amsterdam zijn docenten gestopt met het nakijken van het werk van hun studenten, ook daar zit een akelig verhaal achter. Mij lijkt dat er iets aan de hand is met de manier waarop wij omgaan met werk – de waarde ervan wordt van hoog tot laag vernacheld.

Laat me die woorden ‘hoog’ en ‘laag’ direct weer terugnemen. Al weet ik niet goed wat de alternatieven zijn. Sommige mensen werken met hun hoofd, anderen met hun handen. Sommigen zijn praktisch opgeleid, anderen theoretisch. Het zegt veel over onze blik op de mens dat we daar een rangorde in aanbrengen, en het zou beter zijn dat niet te doen. Maar we hebben doeltreffende woorden nodig, geen wollige omschrijvingen. Abdelkader Benali koos gisteren in deze krant voor het ouderwetse woord ‘arbeider’, dat kan ook. Over de staking op Schiphol schreef hij dat dit een protest was ‘voor alle arbeiders die in dit land vermorzeld worden door de kongsi van werkgever, uitzendbureau en onroerendgoedmaffia’.

Welke term we ook gebruiken, het is evident dat de arbeidsmarkt een onderkant en een bovenkant heeft, en als ik het heb over de algemene verwaarlozing van wat werk betekent, bedoel ik niet dat de ellende overal even groot is. De Wit-Russische of Kirgizische vrachtwagenchauffeurs die zonder accommodatie en sanitaire voorzieningen ons land doorkruisen voor minder dan het minimumloon, zijn waarschijnlijk het slechtste af. En natuurlijk is een fatsoenlijke betaling het begin van alles. Maar dat er onrust en onvrede heerst van leraar tot krantenbezorger en van buschauffeur tot huisarts is niet alleen een kwestie van loon. Wat ook speelt is betrokkenheid, waardering, perspectief, zekerheid.

Neem die docenten aan de UvA, die ik tegenkwam in de Trouw-column van Hieke Huistra. Zij zijn gestopt met nakijken uit protest tegen de steeds terugkerende tijdelijke contracten, waardoor een aanstelling nooit een baan wordt. ‘Wegwerpwerknemers’, noemt Huistra hen. Daar zijn er veel van: 60 procent van de medewerkers met een volledige onderwijsaanstelling. In het middelbare onderwijs spreekt men van de ‘draaideurdocent’; terwijl er grote lerarentekorten zijn, durven scholen geen vaste contract te geven, uit angst voor een dalende leerlingenaantal. Het gevolg is dat via detacheringsbureaus dure zzp’ers voor de klas komen te staan, ten koste van de betrokkenheid tussen leerkracht en school, en ten koste van het onderwijsbudget.

Om andere redenen gebeurt onder huisartsen iets soortgelijks, lazen we vorige week. Een eigen praktijk, uit beroepsmatige motivatie het ideaal van de huisarts, is veel te zwaar geworden. Veel jonge huisartsen kiezen er daarom voor als zzp’er aan de slag te gaan, als invaller bij bestaande praktijken. Ten koste van de band tussen arts en patiënt.

Niemand is voorstander van deze ontwikkelingen, behalve de enkeling die ervan profiteert. Voor de samenleving zijn ze alleen maar schadelijk. Mijn voorstel: neem werk serieus, het wordt gedaan door mensen.