Een onafhankelijke oordeel bij verdenking van fraude met verzekeringen is echt noodzakelijk, stelt Bart Custers, hoogleraar law & data science aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Leiden.
Verzekeraars registeren steeds meer mensen als fraudeur, maar niet altijd terecht. Als een verzekeringsmaatschappij ontdekt dat iemand heeft gefraudeerd, wordt de fraudeur geregistreerd bij het Verbond van Verzekeraars.
Daar wordt sinds 2018 een centrale lijst bijgehouden, om te voorkomen dat een fraudeur bij de volgende verzekeraar opnieuw kan frauderen. In beginsel een goed idee in de strijd tegen fraude, maar er komen steeds meer mensen op deze lijst te staan. Soms is dat onterecht, blijkt uit onderzoek. Daarom is het tijd voor betere waarborgen.
Iemand die fraudeert met zijn verzekering, wordt door de verzekeraar aangemeld bij het zogeheten Extern Verwijzingsregister. Dit is een centraal register binnen de verzekeringsbranche, waar elk jaar bijna vijfduizend namen in worden gezet. Inmiddels staan er bijna 20.000 mensen op de lijst. Een naam blijft maximaal acht jaar in het register staan.
Eigen schuld, dikke bult?
Mensen op de fraudelijst raken meestal hun verzekering kwijt. Het register is immers bedoeld om te voorkomen dat een fraudeur maar doorgaat met frauderen bij een volgende verzekeraar. Zonder verzekering kan iemand met hoge kosten worden geconfronteerd in geval van schade. Maar het kan ook verder doorwerken: iemand die zijn autoverzekering kwijtraakt, mag niet doorrijden met een onverzekerde auto.
Eigen schuld, dikke bult. Dan moet je maar niet frauderen, is de redenering. Er zijn echter twee problemen met dit systeem. Ten eerste bepalen de verzekeraars wat de straf is en ten tweede bepalen verzekeraars wie er op de lijst komt, soms zonder deugdelijk bewijs.
Verzekeraars stellen dat hun maatregelen vaak effectiever, wenselijker en passender zijn dan aangifte bij de politie. Door geen aangifte te doen, zetten ze het strafrecht buitenspel. Verzekeraars bepalen dan zelf wat een gepaste maatregel is. Politie, Openbaar Ministerie en een onafhankelijke rechter komen er niet aan te pas. Ook bewijs voor de fraude toetsen de verzekeraars zelf. De maatstaven daarvoor zijn niet transparant.
De verzekeraars lopen uit de pas met het strafrecht. In politieregisters bijvoorbeeld moeten gegevens doorgaans na vijf jaar worden verwijderd, verzekeraars stellen de maximumtermijn op acht jaar. Daar komt bij dat verzekeraars een belang hebben bij het registreren van twijfelgevallen, om verdere schade te voorkomen. In het strafrecht geldt echter het onschuldbeginsel: iemand is onschuldig tot het tegendeel wordt bewezen.
Klacht bij het Kifid
Hoewel registratie op de fraudelijst in de meeste gevallen terecht is, zijn er zeker ook zaken waarin mensen ten onrechte op de lijst komen. Wie onterecht op de lijst staat, kan een klacht indienen bij het Kifid, het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening, of naar de rechter stappen. Er zijn inmiddels uitspraken gedaan in zaken waarin verzekeraars mensen onterecht en zonder deugdelijk bewijs van fraude hebben beschuldigd.
Registratie van fraudeurs is noodzakelijk, want iedereen betaalt via premies mee aan kosten die fraudeurs veroorzaken. Wel zijn er betere waarborgen nodig. Ten eerste moeten verzekeraars in alle gevallen van (een vermoeden van) fraude aangifte doen. Ten tweede zouden fraudeurs in beginsel maximaal vijf jaar op de lijst moeten staan, in lijn met politieregisters, met uitzondering van stelselmatige fraudeurs.
Ten derde zouden fraudeurs pas op de lijst moeten komen nadat de rechter of een andere onafhankelijke instantie naar het bewijs heeft gekeken. Ten vierde moeten verzekeraars meer openheid geven over de registers. Dat stelt burgers beter in staat hun inzage- en rectificatierechten te gebruiken om zaken recht te zetten. De extra waarborgen zullen de fraudebestrijding niet schaden, maar burgers wel beter beschermen.
Lees ook:
Justitie mag bij vervolging fraudeurs zwaar leunen op onderzoek van verzekeraar
Wie fraudeert om verzekeringsgeld binnen te harken, krijgt de rechercheurs van de verzekeraar achter zich aan. Het Openbaar Ministerie blijkt dat onderzoek te mogen gebruiken om een strafzaak op te baseren.
Recordaantal verzekeringsfraudeurs gepakt
Verzekeraars hebben afgelopen jaar 12.879 gevallen aangetoond waarin iemand verzekeringsfraude heeft gepleegd. Dat is 12 procent meer dan in 2017. Sinds er fraudecijfers worden bijgehouden, lag dit aantal nog nooit zo hoog, meldt het Verbond van Verzekeraars.
