De starre opstelling van landen in Noord- en West-Europa staat hervorming van het Europese migratiebeleid in de weg. Dat maakt de EU kwetsbaar, schrijft Tom Stuivenberg. Hij studeert internationale veiligheidsstudies aan de Nederlandse Defensie Academie.
Nederland heeft, net als Duitsland, Oostenrijk, Tsjechië, België en Frankrijk, moeite om de groeiende stroom van migranten op te vangen. Op initiatief van Nederland komt de Europese Raad op 9 en 10 februari samen voor spoedoverleg. De lidstaten zijn het erover eens dat de migratiecrisis alleen met Europese samenwerking is op te lossen, maar over de manier waarop zijn ze sterk verdeeld.
Nu Europese eenheid belangrijker is dan ooit – om een eensgezind front te vormen tegen Rusland – moeten lidstaten er alles aan doen om de Europese samenwerking níet te verzwakken. Migratie is daarin een achilleshiel.
Het migratiebeleid van de EU bevat onaanvaardbare tekortkomingen. In de eerste plaats leidt het tot schrijnende humanitaire omstandigheden voor vluchtelingen. Het aantal vluchtelingen dat omkwam op weg naar Europa was in 2022 groter dan ooit en de toestand in opvangkampen – zowel binnen als buiten de EU – is vaak vreselijk.
Daarnaast maakt de huidige strategie – opvangafspraken maken met landen aan EU-buitengrenzen – Europa kwetsbaar. Die andere landen blijken er niet voor terug te deinzen migratie als drukmiddel te gebruiken voor eigen gewin. Bovendien versterkt het beleid anti-Europese sentimenten onder de eigen bevolking en zet het de geloofwaardigheid van de EU als waardeninstituut onder druk.
Tot slot is het beleid niet bestand tegen toekomstige migratiepieken. Dat stelt tegenstanders in staat om migranten in te zetten als hybride middel in conflicten. Een aanhoudende stroom Oekraïense vluchtelingen kan op termijn Rusland in de kaart spelen om de Europese eenheid te doorbreken.
De lidstaten zijn in drie blokken verdeeld. Aan de ene kant bevinden zich de Noord- en West-Europese landen, waaronder Nederland. Om de toestroom te stoppen, dringen zij aan op strengere naleving van de Dublin-verordening. Daarin staat dat de asielprocedure plaatsvindt in het land waarin de migrant de EU betreedt. “Dublin, zo heet de sleutel”, zei staatssecretaris Eric van der Burg (migratie) onlangs.
Deze opstelling leidt tot woede in de aankomstlanden, die pleiten voor een vergaand solidariteitsmechanisme om migranten eerlijker te verdelen over Europa. De afhandeling van asielprocedures leidt in deze landen, die over het algemeen economisch zwakker zijn, tot diverse problemen en antimigratiesentimenten.
Een derde machtsblok bestaat onder meer uit Polen, Slowakije, Tsjechië en Hongarije. Deze landen vinden dat de verantwoordelijkheid in het migratiedossier vooral bij de landen van bestemming ligt en verzetten zich tegen Europese bemoeienis met de nationale migratie-agenda.
Een oplossing voor het migratieprobleem ligt dus niet voor de hand, gezien de polarisatie tussen de lidstaten. Maar een oplossing is wel op korte termijn noodzakelijk. De sleutel daarvoor ligt bij de Noord- en West-Europese landen, waaronder Nederland. Hun opstelling met betrekking tot handhaving van ‘Dublin’ is onrealistisch en leidt tot verdere verdeeldheid. Om Europese eenheid te behouden, moeten deze lidstaten aan de andere machtsblokken tegemoetkomen en juist méér migranten opnemen.
Ook moet Europa niet langer wegkijken voor de humanitaire gevolgen van het steeds strenger wordende grensbeleid. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat een streng grensbeleid niet leidt tot minder
migratie. Wel tot meer illegaliteit en een hoger sterftecijfer onder vluchtelingen. De trend van steeds strengere grensbewaking moet daarom stoppen en de Europese Commissie moet sancties instellen tegen lidstaten en organisaties die consequent mensenrechten schenden met hun nationale aanpak van migratie.
Deze maatregelen zijn dringend nodig om als rechtsstaat en waardeninstituut geloofwaardig te blijven en Europa minder kwetsbaar te maken voor negatieve gevolgen van migratie. Dit vereist een radicale verandering van het Nederlandse beleid.
Lees ook:
Rutte en Macron ‘vergaand eens’ over migratie
De Franse president Emmanuel Macron en premier Mark Rutte vinden onder meer dat afgewezen asielzoekers sneller moeten terugkeren. Na een gesprek verwoordden ze maandag hun vergaande overeenstemming over Europese maatregelen in de asielcrisis.
Kunnen we een nieuwe asielcrisis voorkomen?
Volgens de prognoses doen in 2023 meer mensen een asielaanvraag in Nederland dan in piekjaar 2015. En dus rijst de vraag: schaffen wir das?
