China bedreigt de vrede en veiligheid in Oost-Azië. Laat Nederland daaraan niet meewerken, schrijft Gerrit van der Wees, oud-diplomaat en docent.
Nederland, Japan en de Verenigde Staten sloten eind januari een principeakkoord over restricties op de export van zogeheten Deep Ultra-Violet lithografiemachines naar China. Met deze machines kan de productie van geavanceerde chips snel worden opgevoerd. De details van de afspraken werden niet bekendgemaakt. Maar het valt te verwachten dat we de Amerikaanse exportbeperkingen grotendeels overnemen.
Dat Nederland en chipfabrikant ASML zich onder druk gezet voelen, en – onder het motto vrijhandel – liever doorgaan met deze leveranties aan China, is te begrijpen. Maar laten we de zaak vanuit een breder perspectief bekijken.
Vanuit die bredere blik zien we dat de beweging van globalisering een aantal flinke deuken heeft opgelopen. Tot voor kort dachten we een wereldwijd handelsnetwerk te kunnen opbouwen voor de meest efficiënte verdeling van taken. Maar de coronapandemie heeft ervoor gezorgd dat we ons nu veel meer bewust zijn dat onze aanvoerketens kwetsbaar zijn, en dat we onze afhankelijkheid van mondiale ketens dienen te verkleinen.
Globalisering is afhankelijk van vrede
Bovendien heeft de Russische inval in Oekraïne duidelijk gemaakt dat globalisering afhankelijk is van vrede in de wereld. Als die er niet is, vallen er grote gaten in het handelsnetwerk waar globalisering op drijft.
Globalisering staat of valt daarnaast met een min of meer gelijk speelveld voor landen. Daar wringt de schoen in ons contact met China. Wij hebben onze markten en kennisinstellingen opengesteld voor China in de hoop dat het een meer vrij en open land zou worden.
Maar China is juist autocratischer geworden en het land is nu hard bezig om, via de strategie ‘Made in China 2025', ervoor te zorgen dat zij veel minder afhankelijk worden van westerse kennis en technologie, terwijl wij wel afhankelijk blijven van China voor producten (en markten).
Breuklijn
Wat zijn de implicaties van het bovenstaande voor de producten van chipfabrikant ASML? We krijgen te maken met een dieper verdeelde wereld. Zoals minister Wopke Hoekstra vorig jaar april al benadrukte in zijn toespraak in Washington, loopt de breuklijn tussen democratie en autocratie niet alleen dwars door Europa, maar ook door de Indo-Pacific, het gebied van de Indische en Stille Oceaan.
Dat heeft consequenties voor hoe we met China omgaan. Volledige ontkoppeling van de economieën is niet mogelijk. Maar we moeten ons wel afvragen of we met onze technologie en kennis het land in staat moeten stellen om snel te groeien in hoogtechnologische sectoren. Die spelen namelijk een cruciale rol in de militaire expansie, en in de onderdrukking van de eigen bevolking en minderheden zoals Tibetanen en Oeigoeren.
Doorgaan met levering van geavanceerde lithografiemachines aan China stelt dit land in staat de productie van geavanceerde chips snel op te voeren. Daarmee kan het Chinese leger de aantallen raketten, gevechtsvliegtuigen en oorlogsschepen sterk uitbreiden. Dat is een gevaar voor de wereldvrede. China zal de eerste de beste gelegenheid aangrijpen om te trachten het democratische Taiwan – aan de andere kant van de breuklijn die Hoekstra noemde – met grote overmacht in te lijven.
Haasje-over
Ook stelt het doorgaan met de levering van deze chipmachines China in staat haasje-over te spelen en binnen een of twee jaar zelf dergelijke machines te bouwen. De ervaring op zoveel andere terreinen – van het Beidou GPS-systeem tot zonnecelpanelen en 5G- technologie – leert dat Chinezen snel een technologie dupliceren en verder ontwikkelen.
Het is in het eigenbelang van ASML om de bakens snel te verzetten, zich niet meer te blijven blindstaren op de Chinese markt. Het bedrijf kan zich richten op het opbouwen van een systeem voor chipproductie in landen die wel vrede, veiligheid en mensenrechten hoog in het vaandel hebben staan.
Lees ook:
Politieke druk is voelbaar, maar ASML groeit gestaag door
De VS willen dat ASML stopt met de levering van chipmachines aan China. Wat vindt topman Peter Wennink daarvan?
ASML: De machtsstrijd rond een Nederlandse parel
Deze week bezochten premier Rutte en minister Hoekstra de Amerikaanse president Biden. Ze spraken over militaire hulp aan Oekraïne. Maar ook over ASML, fabrikant van chipmachines, de parel van de Nederlandse industrie. Waarom?
