Natuur in reservaten is niet genoeg

Beschermde planten en dieren dreigen massaal uit Nederland te verdwijnen, schreef Trouw op 28 mei. De krant schetst een gitzwart beeld van de staat van onze natuur. Laten we duidelijk zijn: de analyse is simpelweg correct. Maar de noodzakelijke oplossingen zijn een stuk complexer.

In de jaren dertig van de vorige eeuw besloten de oprichters van Natuurmonumenten dat met in totaal 50.000 hectare beschermde natuur in Nederland hun missie zou zijn volbracht. Daaruit blijkt hoezeer mensen er destijds van overtuigd waren dat ons hele landschap zou blijven bijdragen aan het behoud van een gezonde basis aan planten en dieren. Ze konden onmogelijk vermoeden hoe het omringende landschap binnen een eeuw totaal zou verarmen. Dat zelfs de meest algemene boerenlandvogels als kievit, leeuwerik en graspieper op de Rode lijst van bedreigde soorten zouden belanden.

Met de rug tegen de muur

Wij, Vereniging Natuurmonumenten en de provinciale Landschappen, beheren onze natuurgebieden met man en macht, al meer dan een eeuw. Maar ook wij staan met onze rug tegen de muur, in een steeds leger en stiller landschap. We verbinden natuurgebieden met elkaar, geven natuur de ruimte om te groeien en doen wat we kunnen om negatieve invloeden van buiten te weren: stikstofoverschot, vervuild water, zwerfafval, drugsdumpingen. Door die inspanningen gaat het in de meeste natuurgebieden matig tot redelijk goed. De decennialange afname van planten en dieren is in onze gebieden min of meer tot stilstand gekomen. Maar het is bij lange na niet genoeg.

In Nederland is nu meer dan 500.000 hectare natuur beschermd. Meer dan tienmaal zoveel als destijds voldoende werd geacht voor een blijvend rijk, mooi en leefbaar Nederland. Maar nu het omringende landschap steeds minder ruimte biedt voor planten en dieren, is de 13 procent die Nederland heeft aan beschermd natuurgebied volstrekt ontoereikend. De natuur kraakt en zucht onder ons intensieve landgebruik; in Nederland, maar ook in de rest van de wereld. In Noordwest-Europa is meer dan de helft van alle insecten verdwenen. Vrijwel alle soorten wilde bijen – ruim 300 – zijn in hun voortbestaan bedreigd. Vogels. Vlinders. Ze kelderen met een neergaande trend rechtstreeks de vergetelheid in. Er lijkt in ons land geen ruimte voor wolf, korhoen, steenmarter, vos en grutto.

Natuur gevangen in bloemperkjes

We zijn onze planeet gaan beschouwen als onze achtertuin; elke centimeter efficiënt ingericht, met de natuur gevangen in bloemperkjes. Maar elk aspect van onze leefomgeving is direct of indirect verbonden met natuur. Het beschermen van natuur in speciale reservaten was en is een nobel streven. En harde noodzaak. En Natuurmonumenten en de provinciale Landschappen zullen die parels blíjven beschermen. Maar als we onze natuur écht willen herstellen, dan zal ons hele landschap daaraan bij moeten dragen.

De alarmerende analyse in Trouw roept de vraag op of we bereid zijn, in de volle breedte, om ons land te delen met andere soorten. Een gezonde planeet is een planeet die bruist van het leven. En dus moeten we ons opnieuw afvragen hoe we met lucht, water en bestrijdingsmiddelen omgaan, hoe we ons landschap willen inrichten en of we daarin ook rekening willen houden met planten en dieren.

Er is niet één oplossing om onze natuur te redden. Het is niet genoeg om het Europese Natuurnetwerk af te maken – maar het is wel nodig. Het is niet genoeg om tuinen te ontstenen en steden te vergroenen. Het is niet genoeg om onze landbouw drastisch te verduurzamen. Het is niet genoeg om slimmer en zuiniger om te gaan met ons water. Maar het is wel nodig. Allemaal. Wat Trouw publiceerde, is een wake-upcall die we niet mógen negeren. Alleen zó voorkomen we dat over tien jaar eenzelfde artikel in Trouw verschijnt, met nóg dramatischer cijfers.

Lees ook:

Hoe dertig jaar beleid en 11 miljard de natuur niks hebben opgeleverd

Dertig jaar natuurbeleid heeft het verlies aan biodiversiteit niet kunnen afwenden. De natuur is nog even versnipperd en soorten gaan in Nederland nog steeds achteruit.

Nederland investeerde elf miljard tevergeefs in de natuur. ‘Er moet iets rigoureus veranderen’

Het verlies aan biodiversiteit is niet afgewend door dertig jaar natuurbeleid, blijkt uit onderzoek van Trouw. De natuur is nog even versnipperd en soorten gaan in Nederland nog steeds achteruit.