De vraag van Monic Slingerland
Moet het werk samen met de kunstenaar bestraft worden?
Radiomakers staan deze dagen voor een gewetensvraag. Kunnen ze nog wel liedjes van Michael Jackson laten horen? De kwestie van ‘schuldige kunst’ is van alle tijden, maar deze dagen weer actueel door de documentaire ‘Leaving Neverland’. Daarin beschuldigen twee mannen de King of Pop ervan hen in hun kindertijd seksueel misbruikt te hebben.
Dit betreft geen vonnis of veroordeling, maar een beschuldiging, zoals Corine de Ruiter en Henry Otgaar in hun ingezonden artikel betogen (Opinie, 13 maart). Niet de rechter heeft gesproken, maar twee slachtoffers. Michael Jackson is alweer bijna tien jaar geleden overleden. We zullen misschien nooit weten of het misbruik echt heeft plaatsgevonden. Hoe dan ook, ondertussen zijn er wel in ieder geval twee mannen en trouwens nog wel meer, die zeggen dat ze hun leven lang te lijden hebben onder misbruik door hem. Kun je dan nog wel naar de liedjes van Jackson luisteren zonder weerzin?
Is het werk van een kunstenaar die beschuldigd wordt, ook besmet? In Israël geldt dat wel voor het werk van Richard Wagner. Vanwege zijn expliciete antisemitisme wordt het werk van de negentiende-eeuwse componist in dat land min of meer geboycot. Zeker, Wagner was antisemitisch, zoals veel van zijn tijdgenoten, maar in zijn werk is daar weinig of niets van terug te vinden. De opera’s verhalen vooral van teloorgang van machthebbers, er spreekt geen jodenhaat uit.
Kwalijke boodschap
Wel was Hitler dol op Wagner, ongetwijfeld vanwege de Germaanse mythologie en het megalomane in het werk van de componist. Voor operaliefhebbers is het een fantastisch oeuvre. Armando, van wie de term ‘schuldig landschap’ afkomstig is, sprak ooit de verstandige woorden dat we ons “niets moeten laten afpakken door Adolf H.”
Een moreel oordeel over kunstwerken is wat mij betreft alleen aan de orde als het kunstwerk een kwalijke boodschap uitdraagt. Daarbij kun je eerder denken aan de teksten van rappers die oproepen om vrouwen te verkrachten dan aan de opera’s van Wagner of aan de songs van Jackson, want in die songs gaat het niet over pedoseksuele lust.
En zie maar eens streng te fronsen als er zo’n hemels madrigaal of motet van de componist Gesualdo klinkt, de prins die ruim vier eeuwen geleden zijn vrouw en haar minnaar vermoordde of liet vermoorden. De schilder Caravaggio, briljante woesteling, doodde vier eeuwen geleden een liefdesrivaal in een zwaardgevecht. Zijn meesterwerken staren ons aan in het Centraal Museum in Utrecht.
House of Cards
De laatste voorbeelden laten zien dat de tijd ook gezonde afstand schept tussen werk en maker. Want hoe zal over vijftig jaar geluisterd worden naar het werk van Jackson? Of gekeken naar ‘House of Cards’, met daarin de beschuldigde acteur Kevin Spacey?
Na ‘Leaving Neverland’ draaiden Amerikaanse radiostations veel minder muziek van Michael Jackson, maar opvallend genoeg werd zijn muziek juist wel meer gestreamd en verkocht.
Vindt u dat een oordeel over de maker ook het kunstwerk treft? Stuur uw reactie van circa 150 woorden uiterlijk dinsdag 12 uur naar lezers@trouw.nl, voorzien van naam en adres.
Monic Slingerland is chef opinie van Trouw. Elk weekend stelt ze een vraag aan de lezers, op woensdag verschijnt een selectie van de antwoorden. Lees hier ons hele dossier.
