Met zijn ontregelende blik kan een hofnar organisaties leren wat integriteit is

Zou het een klassieker worden in de Ethiek van Bedrijf en Organisatie? Ik bedoel het interview met Wiebe Draijer, bestuursvoorzitter van de Rabobank (de Verdieping, 6 juli). Het is een verhaal van nieuw leiderschap, een voorbeeld van moreel leiderschap dat nodig was om iets te laten groeien op de opengebarsten grond, achtergelaten door de bancaire schandalen.

In 2013 berichtte Trouw over het Libor-schandaal bij de Rabobank, waarbij een financiële topman werd geciteerd die de tijd na het schandaal als een periode van rouw beschreef, vergelijkbaar met het verlies van een familielid: “Je moet je erbij neerleggen dat het gebeurd is en je weet dat je verder moet.” Een reputatiemanager werd aangesteld.

Gewoon wat de bedoeling is

Draijer, die in 2014 bij de Rabobank kwam, vertelt in het interview dat hij zelf in zijn eerste jaren ook dacht dat hij met de reputatie van de bank aan de gang moest. Inmiddels denkt hij daar anders over, zo stelt hij: “Je moet gewoon zo goed mogelijk doen wat volgens jou de bedoeling is.”

Een schijnbaar eenvoudige uitspraak over een schijnbaar eenvoudige opdracht. Een uitspraak die in het oog springt door haar urgentie en betekenis voor onze tijd waarin beeldvorming alles lijkt.

Naar binnen keren, met jezelf het gesprek aangaan, jezelf bevragen en onderzoeken wat je drijfveren zijn. De leiderschapstransitie die Draijer op het oog heeft, is geen gemakkelijke weg.

Vertwijfeling

Het pad dat hij beschrijft, gaat over vertwijfeling, over worstelen, over vallen en weer opstaan, en doen wat je denkt dat er moet gebeuren. Dat doen. En dat dan zo goed mogelijk doen.

Aristoteles zou zeggen: Als je wilt weten wat integriteit is, dan moet je kijken wat een integer mens doet. Integriteit is namelijk geen eigenschap, het is iets wat steeds opnieuw geconstitueerd moet worden. Door integer te handelen. Door steeds opnieuw te doen, of niet te doen. En door jezelf hierin steeds te oefenen. “Fout na fout”, zoals Draijer zelf zegt.

Maar de keerzijde van zo goed mogelijk doen wat jij denkt dat gedaan moet worden, is dat er altijd blinde vlekken zijn. Want wat is de bedoeling en hoe weet ik dat ik daar zelf nu zicht op heb? Er is ook nog zoiets als moral blindness, niet doorhebben dat iets moreel niet in de haak is terwijl het achteraf zo zonneklaar is dat het onethisch was. Hele afdelingen, organisaties of zelfs hele culturen kunnen met deze blindheid geslagen zijn.

Vreemde ogen

Dan helpt het dus niet om naar binnen te keren en daar je diepste motivatie onder ogen te komen en dan helpt het ook niet om zelf in de spiegel te kijken. Dan hebben we dus meerdere gezichtspunten nodig. En vreemde ogen. Ogen die van buiten komen en een tijdje binnen meekijken.

Om integriteit in onze bedrijven en organisaties blijvend vorm te geven, hebben we vreemde ogen nodig om bedrijfsblindheid te voorkomen. Ik denk hierbij allereerst aan de ogen van de mensen voor wie ons dagelijks handelen het verschil maakt. De blik van de mensen die worden geraakt door ons werk, door ons handelen, door ons doen en door ons nalaten. Wat zien zij? Wat springt hen in het oog?

Maar ik denk ook aan het gastvrij onthalen in organisaties en bedrijven van de ontregelende blik van de kunstenaar, van de dichter en van de filosoof. Om twijfel aan te wakkeren, nieuwe perspectieven te schetsen en nieuwe woorden te zoeken.

De vreemde ogen van deze hofnarren kunnen onze verbeelding op gang helpen om vanuit de toekomst terug te kijken naar het nu. Wat willen we dan zien?

Lees ook:

Leiderschap is geen heldenverhaal, maar een worsteling, vindt Rabobankbaas Wiebe Draijer

Blijf dichtbij wat je echt drijft, dan ben je tot veel meer in staat dan je denkt én kom je pas echt tot je recht, zegt Wiebe Draijer (55), bestuursvoorzitter van de Rabobank.

Nieuwsgierig naar de witteboordcriminelen van Rotterdam? Ga op fraudefietstocht

Witteboordencriminaliteit is van alle tijden. Een fraudefietstocht door Rotterdam laat belangstellenden malversaties zien uit het nabije en verre verleden.