Met alleen meer, meer, meer defensie kun je geen vrede bereiken

Het begin dit jaar aangetreden kabinet-Rutte IV had al ambitieuze plannen voor Defensie. Per jaar moest er structureel 3 miljard euro bij, bovenop het huidige budget van ruim 12 miljard. Tegen de achtergrond van de oorlog in Oekraïne vroeg de Tweede Kamer onlangs om meer investeringen, zodat de Navo-norm wordt gehaald om 2 procent van het bbp aan de krijgsmacht uit te geven. Hoewel toegenomen zorgen vanwege de Russische agressie begrijpelijk zijn, is het toch belangrijk niet te veel te handelen naar de waan van de dag.

De reactie om almaar meer geld uit te geven voor Defensie, ook in andere landen van het bondgenootschap zichtbaar, was voor paus Franciscus onlangs aanleiding voor bijzonder stevige kritiek. “Waanzin”, zei hij, waar hij aan toevoegde dat naar andere manieren gezocht moet worden om macht in de geglobaliseerde wereld te balanceren. Of het profetische woorden zijn, moet blijken, maar ruimte voor kritiek is er zeker.

Impliciet lijken de politici te veronderstellen dat hogere defensie-uitgaven in de EU en de Navo op een of andere manier een Russische invasie van Oekraïne hadden kunnen voorkomen. Dat is echter hoogst onwaarschijnlijk. Vergeleken met Rusland geven Navo-landen nu immers al zo’n vijftien keer meer uit aan hun krijgsmacht. Meerdere EU-landen hebben een defensiebudget dat grofweg vergelijkbaar is met het Russische. Ophoging hiervan is bepaald geen panacee.

Nieuwe wapenwedloop

Het kan bovendien bijdragen aan een nieuwe wapenwedloop, met alle risico’s van dien. In tijden van pandemie, klimaatcrisis en groeiende honger in de wereld kan dat beter voorkomen worden.

De sterke focus op meer, meer, meer leidt ook af van de cruciale vraag wat voor krijgsmacht Nederland eigenlijk wil. En precies dat is al decennia onduidelijk. Het adagium ‘veelzijdig inzetbaar’, dat al jaren geldt, is voor Nederland simpelweg onhaalbaar. Met het beschikbare geld dienen veel scherpere keuzes gemaakt te worden. Net genoeg gevechtsvliegtuigen en ten koste van alles ook nog dure onderzeeërs is geen heilzame weg. Meer samenwerking in Europa biedt wel perspectief.

Wat Pax betreft, dient burgerbescherming in alle hoofdtaken van Defensie centraal te staan: collectieve verdediging, bevordering van internationale rechtsorde en stabiliteit, ondersteuning van rampenbestrijding en humanitaire hulp. Hierbij moet eerst en vooral visie leidend zijn. Niet de financiën, die juist afgestemd dienen te worden op de ambitie. De arbitraire Navo-norm van 2 procent is vooral erg dwingend, maar weinig behulpzaam.

Het valt verder op dat de talrijke pleidooien voor extra geld voor Defensie vaak op zichzelf staan en niet begeleid worden door even luide oproepen om juist nu werk te maken van vrede. Dat is problematisch, want in de gereedschapskist van het buitenlandbeleid kunnen niet enkel militaire werktuigen zitten – zeker niet na een periode van interventionisme in onder andere Afghanistan en Irak met, zwak uitgedrukt, resultaten die toch vooral aanzetten tot reflectie en bescheidenheid over mogelijk te bereiken resultaten.

Sterker inzetten op diplomatie en voorkomen van conflict

Vredesopbouw, versterking van de rechtsstaat, diplomatie, dialoog, maar ook inclusieve veiligheidsstructuren – dat is waar meer dan ooit behoefte aan is. Een manier om hier concreet werk van te maken, is om gehoor te geven aan de roep uit Oekraïne om een kapot geschoten stad te kiezen en substantieel bij te dragen aan wederopbouw zodra dat straks mogelijk is.

De oorlog in Oekraïne – maar ook de vele andere conflicten in de wereld, zoals in Jemen, die nu even ‘vergeten’ lijken te zijn – vraagt ook Nederland nadrukkelijk sterker in te zetten op het voorkomen van conflict en oorlog en op diplomatie.

Nodig is onder andere een hernieuwde focus op de VN en de OVSE – nu pijnlijk afwezig in Oekraïne en elders – zodat deze conflicten kunnen worden voorkomen of opgelost en geschillen kunnen worden bijgelegd voordat ze escaleren in geweld. Denk aan hervorming van de VN-Veiligheidsraad, door uitbreiding van het aantal leden, waardoor die meer een afspiegeling wordt van de hedendaagse wereld, niet die van midden vorige eeuw. Ook het vetorecht van de permanente leden zou minder misbruikt moeten kunnen worden. Dit is geen gemakkelijke, maar wel een noodzakelijke opgave.

Nodig zijn ook investeringen in naleving van mensenrechten, democratisering en het terugdringen van ongelijkheid én een ambitieuze agenda om de ontwrichtende klimaatcrisis te lijf te gaan. Een waardengedreven buitenlandbeleid van de EU kan hierin een voortrekkersrol nemen.

Lees ook:

Het chiptekort raakt ook de wapenhandel: wereldwijd lange wachtrijen voor Defensie

Bedrijven in de defensie-industrie kampen met dezelfde problemen als ‘gewone’ bedrijven. Zoals een gebrek aan personeel en onderdelen. Er is onvoldoende reservecapaciteit om even snel te pieken nu het oorlog is, blijkt uit Amerikaans onderzoek.

Geef Defensie een budget dat past bij een krijgsmacht in een onveiliger wordende wereld

China en Rusland in toom houden en ook helpen een pandemie te bestrijden? Dat vergt meer middelen voor de krijgsmacht, betoogt defensie-beleidsadviseur Hugo Vijver.