Medelijden is geen compassie

“Nederland is een land met veel empathie maar weinig compassie”, liet ik mijn moeder weten. Sinds ze van anderen heeft gehoord dat ik mijn draai heb gevonden in Nederland, heeft ze de hoop opgegeven dat ik ooit definitief terugkeer naar mijn geboorteland. “Ik heb goed naar het advies van mijn vader geluisterd”, zei ik haar. “Omarm de mensen in je nieuwe land en vergeet ons nooit!” Sindsdien balanceer ik hiertussen.

Bij elke Nederlandse ontmoeting spreid ik mijn armen alsof ik oude vrienden zie. Mensen openen hun armen ook richting mij. Ze vinden mijn woelige verleden, trieste vluchtverhaal en een verblijf van zeven jaar in het asielzoekerscentrum erg meelijwekkend. Net in Nederland was ik blij met elke positieve ontmoeting. Door ervaring weet ik nu dat deze omarmingen vooral gebaseerd waren op empathie, als een trofee voor de barmhartige Samaritaan. Ze deden alles voor mij en ik heb mijn succes deels aan hen te danken.

Ik heb medelijden verward met compassie, omdat ik net als de ander gericht was op mijn individualiteit. Echter, ik ben niet anders dan anderen in dezelfde situatie. Soms hoor ik mensen zeggen: “Nee echt, Babah, jij bent anders. Natuurlijk verdien jij wél een verblijfsvergunning.” Dan denk ik hoofdschuddend: ”Hoe kun je aannemen dat het dier in de verte een wolf is, als je niet dichterbij komt kijken? Misschien is het een hond, die je vriend is!”

‘Anders’

Voor mij staat compassie voor verbondenheid en gezamenlijkheid. Ik vertel nog steeds mijn zelfde verhaal, alleen nu om begrip te creëren voor de toestand van vluchtelingen, migranten en mensen die anders zijn of er anders uitzien. Ik zoek de verbinding door hun verhalen mogelijk te maken voor een groot publiek. Dus van empathie voor mijn individuele verhaal naar compassie voor het grotere geheel. Want met compassie vermijd je onrechtvaardigheid.

Ooit van Zekeriya Gümüs gehoord? De beroemdste kleermaker van Amsterdam, die op 1 oktober 1997 onder luid protest van de buurt Nederland werd uitgezet? Degenen die hem kennen, zeiden dat hij ‘anders’ was en treuren nog steeds om zijn uitzetting.

En ken je de Armeense Hayarpi Tamrazyan? De christelijke gemeenschap zei dat zij ‘anders’ was en kwam in actie toen ze te horen kreeg dat Hayarpi en haar familie het land moesten verlaten. Uiteindelijk hebben ze een verblijfsvergunning gekregen. Hetzelfde geldt voor Mauro Manuel, de vluchteling die Nederland uit moest, maar door actie en protest van veel Nederlanders toch mocht blijven. Ook hij was ‘anders.’

Meisje met aasgier

En dan Aylan Kurdi, het Syrische jongetje dat begin september 2015 in de Middellandse Zee verdronk. Hij werd een tijdelijk icoon voor de vluchtelingenproblematiek. Hij is inmiddels vergeten. Ook de foto van ‘het stervende meisje met wachtende aasgier’, waarmee Kevin Carter in 1994 de Pulitzerprijs won, ging de hele wereld over en maakte emoties los over de wrede oorlog in Soedan. Deze individuele verhalen staan in het teken van medelijden. Het is de empathie die aanzette tot handelen, niet de compassie.

Empathie is vaak onze drijfveer om tot actie over te gaan of de ander te helpen. Het is waarom we graag geld of tijd geven aan een goed doel. En het is de reden waarom we vandaag de dag van de liefdadigheid vieren. Ik hoop dat we met ons empathisch vermogen een stap verder kunnen gaan om zo compassie te omarmen. Compassie maakt namelijk dat we er als maatschappij samen uitkomen via een actieve interesse in elkaars waardepatronen. Laten we onze empathie blijvend koesteren om dit uit te laten monden in compassie.

Babah Tarawally is schrijver, columnist en programmamaker. Voor Trouw schrijft hij om de week over (verborgen) discriminatie en racisme, maar vooral over manieren om elkaar op dit thema te kunnen verstaan. Lees ze hier terug.