Maakt de streektaal een doorstart?

In het huis-aan-huisblad dat ik wekelijks krijg, staat steeds een pagina in streektaal. Pas als ik het artikel hardop lees, krijg ik een idee waar het over gaat. Het is niet mijn eigen streektaal. De zwart-witfoto erbij geeft de indruk dat de taal iets uit het verleden is, alleen voor oude mensen.

Het Meertens Instituut legt al jarenlang streektalen vast, voor ze helemaal verdwenen zijn. Maar een kleine opleving in Drenthe laat zien dat de streektaal mogelijk een doorstart maakt. Het Huus van de Taol, gevestigd in Beilen, houdt streektaalavonden en literaire bijeenkomsten rond Drentse dichters. De website laat vele activiteiten zien.

Lijstduwer van het Drents is natuurlijk Daniël Lohues. Hij leeft en woont in Erica, en zingt in zijn streektaal over zijn zieleroerselen en over de schoonheid van het dagelijks leven.

Dommig

Maar kan iemand met een sterk streekaccent wel nieuwslezer zijn bij de NOS? Dialect, en ook een streekaccent, roept bij iedereen voor wie dat niet van huis uit vertrouwd is, vooroordelen op. Plat praten staat vaak gelijk aan dommig zijn. Het ABN is de norm. Zo leerde Twan Huys zijn Limburgse afkomst te verdoezelen, tot er alleen een charmant restje zachte g van over was.

Streektalen kennen hun eigen woorden, hun eigen melodie, hun eigen manier om de klinkers uit te spreken en ook soms de medeklinkers. Persoonlijk ken ik het niet. Ik ben eentalig opgevoed. Maar ik ben wel gevoelig voor de betekenis van streektaal, voor zoiets als de waarde van regionale identiteit (hoe zou je dat trouwens in het Drents zeggen?).

Een kleine zoektocht op internet laat zien dat er allerlei workshops en festivals zijn rond streektaal. Workshops dialect schrijven in het Gelderse Lievelde, er is een boek 'Achterhoeks voor beginners' (2015). In Lieshout is er in juni een Brabants dialectfestival, alweer voor de dertiende keer. Er zijn kerkdiensten in het Drents, en de Bijbel is geheel en soms gedeeltelijk vertaald in het Gronings en in het Twents. Vele streektalen hebben een eigen woordenboek. En mijn huis-aan-huisblad is beslist niet het enige met een aparte pagina in het lokale dialect.

Vorig jaar kreeg de NOS wel 28.000 reacties op haar via Facebook gestelde vraag of mensen een negatieve reactie hadden gehad op het spreken in dialect. Veel ervan kwamen van jongeren.

De randstad en de rest

Nederland lijkt soms uit twee delen te bestaan, de Randstad en de rest. Door de streekcultuur levendig te houden kunnen alle Nederlanders die buiten de drukke Randstad wonen de trots op hun streek laten wortelen. Maar ook de dreigende grote schaduw van de EU kan de liefde voor de regio doen opleven.

In mijn regio hebben oudere mensen de gewoonte voornamen te vervoegen. Ze zijn dan 'bij Johanne' geweest. Zoals gezegd, het is mijn streektaal niet, maar wel doet het mij steeds meer plezier om zulke kleine restanten te horen van wat ooit de gangbare taal moet zijn geweest.

Bent u streektaal meer gaan waarderen? (Antwoorden mag ook in dialect.)

Stuur uw reactie van circa 150 woorden uiterlijk dinsdag 12 uur naar lezers@trouw.nl, voorzien van naam en adres. Een keuze uit de antwoorden verschijnt woensdag.

Monic Slingerland is chef opinie van Trouw. Elk weekend stelt ze een vraag aan de lezers. Eerdere vragen en antwoorden: trouw.nl/devraagvanmonic