Maak van het debat over ethische dilemma's geen luchtfietserij

Sophie Rutenfrans slaat de spijker op zijn kop met haar bewering dat we in het ethische debat blijven hangen in veronderstellingen (Opinie, 21 juni). Maar welke veronderstellingen staan in het ethisch debat tegenover elkaar?

Niet deze: de één gelooft in sprookjes en de ander is rationeel. De tegenstelling is ook niet dat wetenschap onze blik beperkt en onbenoembare intuïtie ons inzicht verruimt, zoals Jos Frantzen daarna betoogt (Opinie, 16 juli). De essentie is of we uitgaan van een naturalistisch of een theïstisch wereldbeeld. Door die tegenstelling te verzwijgen, vervallen we in luchtfietserij.

Reuring

Overigens is dit in zeker opzicht een schijnbare tegenstelling. Want zowel de naturalistische als de theïstische levensbeschouwing denkt vanuit een 'door zichzelf bestaande realiteit waar alle andere bestaande realiteiten uit voortkomen' (lees: 'god').

Helaas herkennen mensen met een naturalistische levensbeschouwing hun 'god' niet (meer) en zo ontstond de mythe van de objectiviteit en religieuze neutraliteit. Dit leidde ertoe dat de levensbeschouwing uit het publieke domein werd gebannen. En juist dát speelt de samenleving nu danig parten. Het gevolg is namelijk een hoop reuring over waarden en normen en ethische principes die daaruit (waaruit?) voortvloeien.

Misschien is dat ook de reden waarom 'seculiere twijfelaars' zich niet laten horen, wat Rutenfrans wel graag zou willen. Deze 'twijfelaars' - wellicht kun je ze agnosten noemen - voelen intuïtief aan dat het huidige debat luchtfietserij is.

Biologische gronden

Als geleerde ethici niet verder komen dan uitspraken over embryo's die geen beukeboom zijn, zoals een beukenootje dat ook niet is (Trouw, 29 maart 2017), wat heb je dan als agnost nog in te brengen? Onbewust vraag je je dan af vanuit welke levensbeschouwing zo'n vergelijking logisch is. En vanaf welk moment in de ontwikkeling van het embryo wordt het dan een 'beukeboom'? Op biologische gronden, of op het moment dat de ouders dit graag willen?

Andere ethici stellen dat, nu we eenmaal ivf-embryo's gebruiken voor onderzoek, we ze ook best voor dat onderzoek tot stand mogen brengen. Echter, wie menselijke embryo's op biologische gronden beschouwt als mensen in een vroeg stadium van hun ontwikkeling, moet ivf afwijzen ofwel geen wezenlijke waarde in het menselijk leven zien. Maar die redenatie blijkt voor deze ethici onmogelijk, want, stellen ze, embryo's zijn geen mensen.

Voorstanders van verruiming van de embryowet beschouwen zichzelf vaak als progressief. Het begrip progressiviteit veronderstelt echter dat je op de goede weg bent. Zo hebben we in ethische kwesties weleens blijk gegeven van een progressieve geest door een 'stap terug' te doen. Bijvoorbeeld bij het niet langer toestaan van het anonieme zaaddonorschap, toen bleek dat verreweg de meeste anonieme donorkinderen ernstige identiteitsproblematiek ondervonden en wilden weten wie hun biologische vader was.

We kwamen erachter dat het zelfbeschikkingsrecht van de ene persoon (de moeder) ingrijpt in het zelfbeschikkingsrecht van de ander (het kind). Ten aanzien van het sleutelen aan embryo-DNA wordt dit tegengestelde zelfbeschikkingsrecht ook herkend (Trouw, 4 juni ).

Technologisch burgerschap

Het minst slechte wat we kunnen doen in tijden van onzekerheid over wat het betekent om mens te zijn en wanneer dat mens-zijn precies begint, is een pas op de plaats te maken. Al zou dat debat nog drie jaar duren. Maar dan wel graag een debat zonder luchtfietserij, door mensen die een consistent verhaal hebben die duidelijk zijn over hun levensbeschouwing waaruit hun waarden en normen opkomen die leiden tot ethische keuzes.

Een selecte groep mensen met een gedegen wetenschappelijke, filosofische en historische kennis en wijsheid (!) zou hier in de media publiek vorm aan moeten geven. Met technologisch burgerschap, zoals sommige politieke partijen voorstellen, blijven we luchtfietsen.

Embryo-onderzoekers hoeven overigens niet achter de geraniums: er zijn stamcellen genoeg te kweken, waar we nog veel meer over te weten moeten komen om er heel mooie dingen mee te kunnen doen voor heel veel mensen. Zonder de ethische dilemma's van het sleutelen aan menselijke embryo's.

Lees ook:

De intenties van embryokweek zijn lovenswaardig, de consequenties niet

Het verbod op het kweken van embryo's is er niet voor niets, betogen Theo Boer, hoogleraar Ethiek van de zorg aan de Theologische Universiteit Kampen, en Arthur Alderliesten, directeur van de VBOK, de organisatie die zich inzet voor de bescherming van het ongeboren kind.

Er zijn geen goede argumenten tegen kweek van embryo's

Het verbod op embryokweek bemoeilijkt het onderzoek naar nieuwe voortplantingstechnieken. Zo worden vrouwen en kinderen tot proefpersonen gemaakt, betogen Wybo Dondorp en Guido de Wert, die als ethici verbonden zijn aan de Universiteit Maastricht.