Honderden kerken ontberen permanente huisvesting, vaak als gevolg van lokaal beleid. Veel gemeenten onderschatten het maatschappelijke nut van een kerk in de wijk, schrijven Tweede Kamerleden Don Ceder en Pieter Grinwis van de ChristenUnie.
Voor wat belangrijk is, creëren we ruimte. Dat is het onderliggende principe bij de inrichting van onze steden. Vanuit die gedachte boeken gemeenten ruimte in voor scholen, eetgelegenheden en sportvoorzieningen. Keuzes in de fysieke ruimte zijn zo allereerst een uitdrukking van waarden. Steeds meer zien we echter daarbij grote groepen over het hoofd. En steeds scherper is dat probleem voelbaar.
Zo was in deze krant te lezen dat grote groepen christenen uitwijken naar parkeergarages en slagerijen, omdat steden bij herontwikkeling en nieuwbouw te weinig aandacht hebben voor kerkgebouwen. De reden? Grove politieke onderschatting van de behoefte aan kerkruimte.
Zielloos ingerichte wijken
Onze huidige inrichting van steden torpedeert de inclusieve samenleving. Hele Vinex-wijken tuigen we op zonder enige gebedsruimte, met een zielloos wijkkarakter tot gevolg. En daar waar kerken wel aanwezig zijn, worden ze door herontwikkeling steeds vaker weggeduwd. Neem de kerk MCTC in Amsterdam-Zuidoost, die bijzonder veel betekent voor de lokale gemeenschap. In de actuele ontwikkelingsplannen is met hen onvoldoende rekening gehouden en daardoor dreigen zij zonder nieuwe bestemming te moeten vertrekken. Daarmee jaagt de gemeente Amsterdam behalve de kerk zelf ook een lokaal ontmoetingscentrum, huiswerkbegeleiding en een dagbesteding voor kwetsbare vrouwen weg. Dit is slechts een van de honderden kerken onder druk.
Dat kerken geen vast pand hebben, heeft grotendeels te maken met religieus analfabetisme in gemeenteraden: de teruggang in traditionele kerken leidt tot het gevoel dat religie aan maatschappelijke relevantie inboet. Het tegendeel is waar. In steden als Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Almere bevinden zich veel en steeds meer nieuwe, vooral multiculturele kerken met sterk stijgende ledenaantallen. Momenteel zijn er zo’n 1,3 miljoen migrantenchristenen in Nederland, en dat aantal zal alleen maar groeien.
Ook economische waarde
Als oud-raadsleden in Amsterdam en Den Haag hebben wij de maatschappelijke impact van kerken in vooral kwetsbare wijken gezien, zowel op christenen als niet-christenen. Onderzoeksrapport Gerechtigheid en barmhartigheid benadrukte het onlangs nog: kerken leveren niet alleen geestelijk, maar ook economisch veel waarde.
Door kerkactiviteiten is er zorg in de wijk, worden armen ondersteund en raken mensen uit hun sociaal isolement. Daarnaast bereikt de kerk mensen die de overheid niet kan bereiken. Dat bespaart de samenleving miljoenen euro’s. Met een blinde vlek voor de behoefte aan kerken doet een stadsbestuur dus niet alleen de gemeenschap tekort, maar ook zijn eigen portemonnee.
Ruimte reserveren
Juist daarom is het tijd dat Nederland ruimte maakt voor voldoende kerkhuisvesting. Allereerst moet de overheid het contact met ‘nieuwe’ kerken versterken, al dan niet via een koepelorganisatie als Skin (Samen kerk in Nederland). Kerkleiders fungeren als maatschappelijke leiders in hun wijk en kunnen een goede gemeentelijke partner zijn om de behoefte in kaart te brengen.
Daarnaast moet een gemeente in plannen voor nieuwbouw voldoende ruimte reserveren voor geloofsbeleving. Projectontwikkelaars houden dan al aan de voorkant van het proces rekening met de kerkelijke behoefte en kunnen kerken al in een vroeg stadium bij de ontwikkeling betrekken. Bovendien kan de gemeente kerkhuisvesting toegankelijker maken door bijvoorbeeld een lagere grondprijs te rekenen wegens de maatschappelijke bestemming.
Verder kan de gemeente het behoud van kerkelijk erfgoed verbeteren. Als traditionele kerken niet langer voldoende capaciteit hebben om hun gebouw te onderhouden, kan ruimte ontstaan om die over te dragen. Een samenwerking met een nieuwe kerk kan uitkomst bieden. Verschillende typen kerken weten elkaar nu niet altijd goed te vinden. De gemeente kan daarbij helpen.
Dan moet de politiek wel over haar verkramping heen stappen en de kerk weer als maatschappelijke partner zien. Want een kerk in de wijk is een zegen voor de stad.
Lees ook:
Van kraakpand tot slagerij: populaire migrantenkerken zoeken onderdak
Groeiende migrantenkerken hebben moeite om onderdak te vinden, terwijl ze de stad veel kunnen opleveren door hun sociaal-maatschappelijke functie. Wat zijn goede oplossingen?
Kerken in de Bijlmer worden dakloos: ‘Rijken willen dit gebied inpikken’
Nu vastgoedprijzen in Amsterdam-Zuidoost stijgen, wordt het voor kerken steeds moeilijker onderdak te vinden. De kerk van pastor Moses Alagbe is binnenkort dakloos.
