Laat ook de media lessen trekken uit corona

De kwestie

Premier Mark Rutte en gezondheidsminister Hugo de Jonge communiceerden ‘zwak’ tijdens de coronacrisis. Hun persconferenties riepen vragen op die niet werden beantwoord. De Jonge ging de schuld leggen bij ‘vaccinweigeraars’, een zondebokstrategie die niet werkt. Het instellen van de avondklok was een ‘democratisch dieptepunt’.

Dit is een greep uit de bundel essays van experts ‘Leren van corona’, voor het Wetenschappelijk Instituut van het CDA. Voor de journalistiek bevat de bundel een kritisch punt. Het kabinet sloot in maart 2020 de scholen tegen het advies van de deskundigen van het OMT in, en later in het jaar gebeurde het precies andersom. Geen enkele journalist vroeg waarom.

De kwestie

De essaybundel haalt in december niet de krant. Een lezeres vraagt zich af: is de redactie bevreesd het overheidsbeleid te ondermijnen? Nu werd ze erop gewezen door de Stichting Artsen Collectief, die spreekt over een ‘angstpandemie door corona’. De bundel krijgt ook in andere media weinig aandacht.

Op de politieke redactie is de aankondiging gezien, zegt de chef. “Maar december is een drukke maand en we dachten niet direct dat we hiermee moesten uitpakken. Bureaus van partijen brengen veel rapporten uit.” Achteraf noemt hij de kritische conclusies wel zinnig.

“Deels hebben we daarover ook geschreven: zo is het beleid tijdens de coronacrisis onvoldoende uitgelegd en gerechtvaardigd. Er is nog steeds geen goede verantwoording afgelegd over die tijd. We proberen het zeker te volgen, zo schreven we vorige week over het eerste Kamerdebat over de kritische evaluatie van het coronabeleid door de Onderzoeksraad voor de Veiligheid.” Over de kritiek van deze onderzoeksraad schreef Trouw herhaaldelijk.

Waarom besloot het kabinet bijna drie jaar terug de scholen te sluiten ondanks een negatief advies hierover van het OMT? “Dat was een goede vraag geweest”, zegt de chef die destijds verslag deed van een aantal van de coronapersconferenties. “Trouw heeft ook zeker geschreven over de schade die de schoolsluiting juist aanrichtte. Waarom de vraag destijds niet werd gesteld, weet ik niet precies. Wel was het zo dat wij als journalisten zo’n persconferentie begonnen met weinig informatie. Er was alleen wat uitgelekt, vaak gunstig voor het kabinet, en de OMT-rapporten waarop het beleid was gebaseerd kregen we niet te zien. Daartegen hebben verschillende journalisten geprotesteerd.”

De Tweede Kamer bereidt nu met horten en stoten een parlementaire enquête voor, vertelt de chef, die ook voor zijn politieke redactie aanleiding zal zijn om het coronabeleid kritisch te beschouwen. “In voorverhalen kun je terughalen wat er destijds gebeurde, en hoe het anders had gemoeten. Zo’n verhaal gaan we zeker maken: we kiezen ons eigen moment.”

Zelf vraagt hij zich af hoe het kon dat in de crisistijd het effect ontstond wat rally-around-the-flag wordt genoemd: de neiging tot eenheid. “In korte tijd gingen veel media en Kamerleden er maar vanuit dat de keuzes van het kabinet de goede waren. Later is dat omgeslagen naar het andere uiterste: wantrouwen over deze keuzes. Bij sommige groepen zo sterk dat het ondermijnend werkt voor de democratie.” Ook tegenover de media ervaart hij polarisatie. “Als wij niet schrijven over een bundel als deze, ziet men direct een bijbedoeling, een agenda. Maar wij publiceren doorgaans niet over dit soort rapporten.”

De Trouwredactie heeft tijdens de crisis intern herhaaldelijk gedebatteerd over de corona-aanpak, een aparte evaluatie achteraf is niet uitgevoerd.

Het oordeel

De CDA-bundel bevat punten die niet hadden misstaan in Trouw. Maar het is aan de politieke redactie om te wegen hoe zwaar een dergelijke bundel weegt in vergelijking met ander nieuws.

De lezer had deze kritiek ook tijdens de crisis al kunnen vernemen: de redactie is heus geen beschermer van overheidsplannen. Maar het zou inderdaad goed zijn wanneer de redactie een eigen moment kiest voor artikelen over de vraag of alles goed ging tijdens de crisis. En kijkt naar zichzelf. Was de wens tot eenheid begrijpelijk of had ook Trouw last van het rally-around-the-flag-effect en zo ja, hoe kan dat een volgende keer worden voorkomen? Laat deze vragen onderdeel zijn van een serieuze evaluatie van het eigen redactiebeleid, met ook een verslag voor de lezers.