Koot en Bie hadden vijftien jaar tijd om te rijpen. Kan dat nu nog wel?

Tijd krijgen om te groeien. Koot en Bie kregen die. Kan het nu nog?

Wim de Bie, deze week overleden, was net veertig geworden toen het grote succes kwam. Al vijftien jaar was hij toen actief, samen met Kees van Kooten, als komisch duo. Eerst als de Clicheemannetjes, in 1968 omgedoopt tot Klisjeemannetjes, voor de radio. Later met het Simplisties Verbond, maar dat was niet meteen een daverend succes. Pas na vier jaar, vanaf het televisieseizoen 1979-’80, wist het duo Koot en Bie elke zondagavond Nederland in de ban te houden met hun satire.

Het grote succes kwam dus zo’n vijftien jaar na hun eerste optredens. Aan de vorm hoefde niets veranderd te worden. Het was de invulling, meegegroeid met hun eigen ervaringen, die tot de onovertroffen kwaliteit leidde. Vijftien jaar om te rijpen.

Die grote en langdurige faam, die topprestatie, doet vaak vergeten dat er een lange aanloop aan vooraf ging. Een aanloop in de vorm van een zoektocht bijvoorbeeld, naar vorm, naar inhoud, naar invulling. Succes is er zelden meteen. Zo had het satirische tv-programma Jiskefet zo’n jaar of vijf nodig om bij een groter publiek aan te spreken. Pas met de kantoorsketches Debiteuren Crediteuren, met juffrouw Jannie, zagen veel meer tv-kijkers de humor ervan in. Voor die tijd was Jiskefet te absurdistisch.

Tijd om te rijpen, om langzamerhand steeds beter te worden, krijgen we dat tegenwoordig nog? Gunnen we dat onszelf, gunnen we dat onze omgeving? In zijn brief van afgelopen zaterdag noemde Cees van der Laan Beatrijs Ritsema en ook Pieter Geenen en zijn opvolgster Nanne Meulendijks. Beatrijs Ritsema, tot aan haar dood deze maand immens populair bij de Trouw-lezer, begon haar rubriek nadat ze al jarenlang journalistieke en andere schrijfervaring had opgedaan. Ze schreef die rubriek aanvankelijk ook in HP/De Tijd. De rubriek kreeg langzamerhand zijn plaats in de zaterdagrou­tine van de lezers. Dat was niet vanaf de eerste aflevering het geval.

Ook Pieter Geenen had met zijn Anton Dingeman niet vanaf de eerste aflevering of zelfs in het eerste jaar de status die hij had bij zijn vertrek. Ook Anton Dingeman moest groeien, kleur krijgen, een breder speelveld om zich te ontwikkelen en tot bloei te komen.

Eisen we te snel succes?

Tijd om te rijpen is geen absolute garantie voor succes. Er zijn genoeg voorbeelden van cabaretiers of tv-persoonlijkheden die hun rijpingstijd ruimschoots gehad hebben, maar die toch in een zekere middelmatigheid blijven steken.

Wel zijn kijkcijfers en netmanagers tegenwoordig veel meedogenlozer dan in de tijd dat Koot en Bie begonnen. Het geldt niet alleen in medialand. Studenten moeten in hun eerste jaar hun punten halen, anders is het einde studie, aan die instelling. Laatbloeiers die een jaar nodig hebben om te wennen aan het studentenbestaan hebben pech gehad.

Eisen we te snel succes, gunnen we elkaar en onszelf nog wel genoeg tijd om te rijpen?