Klassejustitie: de bankier blijft buiten schot, de dakloze niet

Graag wil ik het boete­beleid van het Openbaar ­Ministerie voor bedrijven die zich strafrechtelijk misdragen, stellen tegenover het boetebeleid voor verwarde mensen, daklozen en andere kwetsbare groepen.

Er zijn immers niet alleen politiek en maatschappelijk onacceptabele kanten aan de ING-witwasaffaire (Trouw, 12 februari) onder andere voor wat betreft de rol van De Nederlandsche Bank en de ambtenaren van het ministerie. Er is ook nog de kant van klassejustitie.

In het artikel van 13 februari over de ING-medewerkers die volgens het Openbaar Ministerie schuldig waren aan het meeplegen van witwassen, is sprake van de megaschikking die het OM trof met ING waarbij een bedrag van 775 miljoen euro betaald moet worden. Mijns inziens is dat niet zozeer een schikking, maar eerder een boete of transactie om terechtstaan voor een openbare rechtbank te voorkomen. Ik begrijp uit de publicaties dat deze groep daders niet zelf deze boetes betaalt, maar dat de ING-bank dit doet. Uiteindelijk zijn het dus de cliënten van de bank die deze betaling op zich moeten nemen.

Groot verschil

Daarmee blijven de hoofddaders, werkzaam voor de ING, die jarenlang betrokken waren bij deze witwaspraktijken, helemaal buiten schot. Ook behoeven zij kennelijk niet in het openbaar of in het maatschappelijk debat verdere verantwoordelijkheid te nemen.

Hoe groot is dan het verschil met de manier waarop het OM dakloze burgers en zeer verwarde personen bejegent voor vaak minimale overtredingen. Denk bijvoorbeeld aan wildplassen, reizen zonder trein- of buskaartje, openbare dronkenschap. Die groepen worden veelvuldig beboet, soms voor honderden euro’s. Nederlandse boetes liggen overigens vaak veel hoger dan die in het buitenland. In ieder geval gaat het om bedragen die zij helemaal niet op de plank hebben liggen.

Ze lopen post over boetes vaak mis omdat ze geen behoorlijk woonadres hebben of hun administratie niet op orde hebben. Ze hebben vaak niet direct geld, door dakloosheid en bijkomende, vaak gecompliceerde problematieken. Vervolgens worden zij, vaak volstrekt onverwacht, opgepakt door de politie om boetes in de gevangenis uit te gaan zitten, omdat zij volgens Justitie zelf verantwoordelijk zijn voor hun bereikbaarheid en een deugdelijk postadres. Het treft mij zeer dat ook met geesteszieke mensen zo omgegaan wordt.

Willekeurig

Begin december 2018 verscheen er in NRC een uitgebreid onderzoek naar de vaak willekeurige gang van zaken bij het opleggen en verwerken van deze boetes en transacties. Een deel van alle beboete personen zou zelfs geen schuld hebben, zo bleek ook uit dat onderzoek.

De Nederlandse gevangenissen hebben gegevens over het aantal verwarde en dakloze personen dat daar wekelijks wordt geplaatst – soms voor een aantal weken – om boetes uit te zitten. Vaak weten zij helemaal niet voor wat voor feit of gebeurtenis ze vastzitten. Ze krijgen ook geen kans op een bezwaar of betalingsregeling of enige andere ­clementie.

Dan moet je toch concluderen dat het bij boeteperikelen beter toeven is aan de bovenkant van de maatschappij, dan aan de onderkant van diezelfde maatschappij.

Misschien kan minister Dekker enkele van bovengenoemde 775 miljoen euro van de ‘schikking’ met ING gebruiken om meer rechtvaardigheid in het systeem terug te krijgen, in plaats van het voortzetten van het huidige boetebeleid voor daklozen en verwarde personen. Nog daargelaten dat deze minister ook wat van deze gelden zou dienen te reserveren voor het behoud van de sociale advocaten die voor deze groepen werkzaam zijn.

Hans Gaasbeek is sociaal advocaat te ­Haarlem en co-voorzitter van de Liga voor de ­Rechten van de Mens.

Lees ook:

ING blijft winst maken, ondanks torenhoge boete

Ondanks een recordschikking blijft ING winst maken, bleek uit cijfers van het derde kwartaal 2018. Het bedrijf had wel twee van de boetes kunnen betalen zoals de megaschikking die de bank sloot met het Openbaar Ministerie, vanwege jarenlang falend beleid om witwassen tegen te gaan. De schikking van 775 miljoen euro drukte een zwaar stempel op het derde kwartaal, aldus topman Hamers die ondanks flinke kritiek besloot om aan te blijven bij de bank.