Kiezer moet huiswerk doen, ondanks stemhulp
Kiezers willen verder kijken dan de glimlach van de lijsttrekker, leert de populariteit van online stemhulpen. Deze bieden eerste hulp aan de twijfelende kiezer door diens standpunten met de posities van partijen te vergelijken. Een handig hulpmiddel, mits de kiezer de beperkingen ervan kent.
Bij de meeste kieshulpen moet je als gebruiker antwoord geven op ongeveer dertig stellingen over uiteenlopende onderwerpen als de hypotheekrenteaftrek en orgaandonatie. De bekendste websites, StemWijzer en Kieskompas, proberen die stellingen zorgvuldig te selecteren.
Die keuze is echter altijd enigszins arbitrair: waarom wel een stelling over Turkije in de EU en niet over Europees bankentoezicht, of andersom? De selectie beïnvloedt de adviezen. Daardoor kunnen er veel meer adviezen voor de ene dan voor de andere partij uit rollen.
Het bepalen van de antwoorden van partijen blijkt ook lastig. StemWijzer vraagt partijen zelf om hun antwoord te geven. Zo kunnen partijen impopulaire standpunten wegmoffelen, zoals oud-CDA-spindoctor Jack de Vries toegaf. Kieskompas bepaalt de partijpositie daarom zelf, op basis van het verkiezingsprogramma en andere bronnen. Dat is een transparante en onafhankelijke manier van werken, maar geen garantie op een onomstreden resultaat.
Het belangrijkste verschil tussen StemWijzer en Kieskompas is de manier waarop het resultaat wordt gepresenteerd. StemWijzer laat zien hoe vaak je het met elke partij eens bent en baseert daarop een advies. Dat geeft echter de gebruiker slechts beperkt inzicht in de vraag hoe 'het politieke landschap' eruit ziet. Concurrent Kieskompas geeft geen advies, maar plaatst de gebruiker en de partijen ergens in dit politieke landschap.
Een ruimtelijke weergave van de politiek moet aan twee voorwaarden voldoen: ze moet enigszins aansluiten bij hoe de kiezer denkt dat partijen verdeeld zijn, en de antwoorden van partijen moeten aansluiten bij het model. Om bijvoorbeeld vast te stellen of een kiezer conservatief is, moet hij stellingen voorgelegd krijgen die dat kunnen weerspiegelen. Dan is de stelling dat de leeftijd om alcohol te mogen drinken naar 18 moet, waarschijnlijk niet de juiste. Wie het daarmee eens is, wordt in het Kieskompas als conservatief ingeschaald. Maar in de praktijk willen juist progressieve partijen als SP, PvdA en GroenLinks, de alcoholleeftijd ophogen. De PVV is tegen, terwijl de partij verder vooral conservatieve standpunten inneemt.
Bij sociaal-economische onderwerpen maakt het Kieskompas onderscheid tussen 'linkse' (SP, PvdA en GroenLinks) en 'rechtse' partijen (VVD, CDA en ook PVV). Deze tegenstelling gaat echter niet altijd op. Bij vraagstukken als de AOW-leeftijd, huurverhoging en het eigen risico in de zorg, zijn er onderlinge verschillen tussen hervormingsgezinde (D66, GroenLinks en VVD) en in economisch opzicht meer behoudende partijen (PVV en SP).
Bij de uitslag deelt Kieskompas partijen alsnog in op de traditionele schaal van links tot rechts. Gebruikers zou duidelijk moeten worden gemaakt dat het voorgeschotelde plaatje niet de weergave van het politieke landschap is, maar een weergave daarvan, die van de makers.
Het is al met al niet raar dat kiezers bij verschillende stemhulpen uiteenlopend advies kunnen krijgen. Hoe kun je daar als gebruiker chocola van maken? Kijk niet alleen naar de partij waarmee je de meeste overeenkomst hebt, maar naar de top-5. Ga na waar de verschillen zitten met elk van deze partijen. Gebruik de online stemhulpen als het startpunt voor een inhoudelijke stemkeus, niet als het definitieve antwoord.
