Juist in deze sombere tijden kan de kunst van Vermeer troost en afleiding bieden

Een desastreuze aardbeving in Turkije en Syrië, grote problemen met de asielopvang, weer veel slachtoffers door de oorlog in Oekraïne en complotdenkers die een schrijver van een kinderboek belagen. Te midden van deze somber stemmende berichten in de kranten van de afgelopen week is er ook een lichtpuntje. Het Rijksmuseum wist maar liefst 28 schilderijen van Johannes Vermeer van over de hele wereld naar Nederland te krijgen. De tentoonstelling die gisteren voor het publiek open ging, is een event van jewelste.

Het is opvallend hoeveel mensen gegrepen zijn door de komst van de Vermeers. Honderdduizenden mensen kochten, nog voor de eerste recensie verscheen, een kaartje om er zeker van te zijn dat ze deze tentoonstelling niet zouden missen. Ook de pers, waaronder deze krant, liet zich niet onbetuigd met lovende recensies en talloze andere verhalen over de schilder uit Delft. Dat leidt vanzelf tot de klacht dat Vermeer wordt gehypet; de roep om Verminder gaat zelfs al rond.

Enorme aantrekkingskracht

Maar de enorme aandacht is niet op het conto te schrijven van de pr-afdeling van het Rijksmuseum. Het komt door het werk van Vermeer zelf, dat juist nu een enorme aantrekkingskracht heeft op veel mensen. Het merendeel van de schilderijen van Vermeer ademt een tijdloze schoonheid.

Zijn schilderijen brengen een wereld tot leven waarin we willen vertoeven, omdat de schilder ons wijst op het prachtige licht dat door een venster valt, op de elegante plooien in een gordijn, op de schoonheid van een straaltje witte melk, van tegeltjes in Delfts blauw of een kunstig gedraaid kapsel. De concentratie van zijn personages op eenvoudige bezigheden, zoals het schrijven of lezen van een brief of een overleg met de dienstbode, brengt onze drukke wereld vol prikkels terug tot de essentie. Vermeer komt tegemoet aan een behoefte om uit een sombere wereld te vluchten. Maar hij biedt ook een manier om ons staande te houden door ons te wijzen op de schoonheid van het alledaagse.

Het is fantastisch dat het het Rijksmuseum is gelukt om een tentoonstelling samen te stellen met maar liefst 28 werken van deze grote meester. Dat gaat niet vanzelf. Er zit jaren werk in om musea over de hele wereld te bewegen hun topstukken uit te lenen. Zo’n tentoonstelling vergt ook heel veel op het gebied van verzekeringen en beveiliging.

Terecht dus, alle aandacht voor deze tentoonstelling. En fantastisch dat dit de eerste blockbuster na corona wordt. En hopelijk profiteert de Hermitage ook van deze belangstelling, want daar is eveneens een bijzonder tentoonstelling van start gegaan, ‘Rembrandt en zijn tijdgenoten’ met veel aandacht voor Hollandse meesters. In tijden van veel somber nieuws kan het kijken naar kunst troost en afleiding bieden.