Journalisten beseffen niet hoe wit, mannelijk en elitair mediaorganisaties aan de top zijn

Na een opruimsessie kwam ik oude artikelen tegen van mijn beginjaren aan de School voor Journalistiek in Utrecht. Ze waren ontroerend en beschamend. Ik speelde journalistje. Maar welk voorbeeld had ik ook?

Wij hadden thuis geen dagbladen. Die ben ik pas gaan lezen toen ik op de School voor Journalistiek zat. Dus schreef ik zoals de oudere, witte mannen die krantenredacties domineerden. Geen wonder dat er krampachtige teksten uitrolden. Mijn studiegenoten, die veelal uit soortgelijke witte middenklassemilieus kwamen, waren het gewend thuis bij het ontbijt de krant te lezen en daar - vermoedde ik - zinnige dingen over te zeggen in de les. Ik keek een beetje verweesd naar hen en probeerde hun versie van journalistiek te imiteren.

Van kinds af aan keek ik wel naar actualiteitenprogramma’s met mijn vader, een maatschappijkritische ex-vluchteling die het nieuws op de voet volgde. ‘BBC World Service’ stond aan in de auto en ik moest meekijken naar ‘Brandpunt’, ‘Achter het Nieuws’ en andere grotemensentelevisie. Van het ‘Jeugdjournaal’ kreeg je volgens hem geen common sense of understanding of the world.

Machtsmisbruik

Hij probeerde me voor te bereiden op een oneerlijke wereld. Achteraf denk ik dat ik stiekem heel goed wist waarom ik aan journalistiek begon: omdat ik machtsmisbruik artikel voor artikel probeer te bestrijden. Ook binnen mijn eigen beroep. Want ook als journalist ben ik altijd een beetje verweesd naar de journalistiek blijven kijken. Het grote verschil met vroeger: ik ben gestopt met imiteren. Ik heb me altijd kritisch verhouden tot mijn sector en maakte me niet populair, door discussies te beginnen over bijvoorbeeld ongelijk en racistisch taalgebruik.

Journalisten vinden van zichzelf vaak dat ze macht en onmacht allang begrijpen, zonder te beseffen hoe wit, mannelijk en elitair mediaorganisaties aan de top zijn. Dat maakt ze per definitie gevoelig voor machtsbehoud. Want hoe ga je de macht controleren als die sterk op je lijkt? Hoe ga je machtsmisbruik herkennen als je er zelf (aanvankelijk) weinig last van hebt? En hoe ga je dan zelfkritiek leveren?

Uit gesprekken tussen OneWorld en (ex)journalisten van de Volkskrant, Trouw, NOS en NRC blijkt dat deze journalisten zich zorgen maken om de verrechtsing van de media. Jeroen Trommelen, ex-wetenschapsredacteur van de Volkskrant, vertelde dat er op zeker moment een cruciale passage werd geschrapt uit het redactiestatuut: opkomen voor de ‘ontrechten en verdrukten van de samenleving’. Dan is het niet vreemd dat de racistische, homofobe, seksistische en gewelddadige Jair Bolsonaro, de nieuwe president van Brazilië, in een recente Volkskrantkop een ‘sterke man’ wordt genoemd. En dat die krant tegelijkertijd beweert dat ‘asielzoekers voorrang’ hebben ‘op de woningmarkt’. Terwijl asielzoekers in azc’s wonen.

Macht en machteloosheid worden dan inwisselbaar. Van journalisten kwam er kritiek op de productie van OneWorld: hoezo waren sommige bronnen anoniem? Was er een bron met ruzie vertrokken? Allemaal vragen om het niet over de inhoud te hebben: wie zien media als machtig en wie als machteloos? En hoe gaan media met hun eigen macht om? Laten we het daar op de redactievloeren in vredesnaam meer over hebben.

Seada Nourhussen is voormalig redacteur van Trouw en nu hoofdredacteur van OneWorld. Meer columns van haar leest u op trouw.nl/seadanourhussen.

Lees ook haar vorige column: In het perverse mediaspel is racisme entertainment geworden

Waar geef je aandacht aan als er altijd ophef is? Elke dag is wel weer een nieuwe kwestie om verontwaardigd over te zijn.