Opinie
'Joods-christelijk' bestaat niet, de moraal komt uit andere culturen
Eerlijkheid, gerechtigheid, trouw ... dit zijn geen exclusief joodse of christelijke waarden, zegt C.E.H.J. Verhoef, auteur van het boek Inperking vrijheid van onderwijs. "Zij bestonden al eeuwen voor er joden en christenen waren. Het zijn de fundamentele waarden van vrijwel elke beschaving."
Terecht merkt rabbijn Van de Kamp op dat de 'joods-christelijke samenleving' niet bestaat. CDA, CU en PVV maken te pas en te onpas gebruik van de aanduiding 'joods-christelijke samenleving', c.q. 'cultuur', 'erfgoed', 'gedachtegoed', 'waarden en normen'. In de media en de kerken komt men eveneens veelvuldig deze terminologie tegen. Ook het christelijk onderwijs gaat ten onrechte uit van de 'joods-christelijke traditie'.
Men noemt dan waarden als liefde, eerlijkheid, gerechtigheid, trouw, vrijheid, rechtvaardigheid, gelijkheid, behulpzaamheid, bescheidenheid, barmhartigheid, gerechtigheid enzovoort. Dit zijn echter geen exclusief joodse, noch christelijke waarden. Zij bestonden al eeuwen vóór er joden en christenen waren. Het zijn de fundamentele waarden van vrijwel elke beschaving. Ze zijn van alle tijden en alle plaatsen. Universeel.
Wat is er authentiek joods in de religie en de moraal van het Oude Testament? Het volk Israël had deel aan de wijdverspreide cultuur van het Midden-Oosten, met name van Mesopotamië en Egypte. De Israëlieten hebben, onder andere tijdens hun Babylonische ballingschap, intensief leentjebuur gespeeld. Het begint al in het eerste Bijbelboek. De beide scheppingsverhalen in Genesis 1 en 2, het verhaal van de Zondvloed in Genesis 6-9 en de wijsheidsliteratuur van Spreuken, Job en Prediker vertonen een frappante gelijkenis met de veel oudere versies die in het Midden-Oosten in omloop waren.
Delen van de Bijbelboeken Exodus en Deuteronomium zijn ontleend aan de veel oudere wetten van koning Hammurabi van Babylon. Hele paragrafen van zijn wet kan men letterlijk in de wet van Mozes terugvinden. De Tien Geboden lijken een soort geheugensteuntje te zijn geweest van basisprincipes, die rechtsgeleerden al in de tijd van Hammurabi uit het hoofd leerden.
Griekse denken
Ook in het christendom vinden wij weinig authentieke gedachten. Veel nieuwtestamentische morele richtlijnen zijn ontleend aan het Griekse denken. De deugden uit de klassieke oudheid stellen de menselijke waardigheid voorop en bepalen mede het ethisch denken in onze samenleving. De cultuurvermenging in de Oudheid is een proces van eeuwen geweest. De gulden regel 'Behandel een ander zoals je zelf behandeld wilt worden' is afkomstig van de Chinese wijsgeer Confucius en komt, aldus Karen Armstrong in haar boek 'Compassie', in alle religies voor.
Van de Nederlandse noch van de Europese samenleving kan men zeggen dat haar basis wordt gevormd door de 'joods-christelijke traditie'. De wortels van de Europese cultuur liggen in de beschavingen van het Midden-Oosten en Egypte, in de Griekse filosofie en cultuur en in het Romeinse filosofisch en juridisch denken. Ze hebben onze hedendaagse opvattingen diepgaand beïnvloed. Het is erg annexionistisch gedacht om van exclusief joods-christelijke waarden te spreken.
Doorgeefluik
Wij kunnen hoogstens constateren dat verschillende, aan de culturen van Voor-Azië, Egypte, Griekenland en Rome ontleende aspecten van onze beschaving via jodendom en christendom tot ons zijn gekomen. Jodendom en christendom zijn niet meer dan een doorgeefluik geweest.
Daarentegen hebben wij veel waarden, zoals individuele vrijheid, zelfbeschikking, emancipatie, democratie en seksuele vrijheid eerder 'op de kerk veroverd' dan aan de kerk te danken. Het zijn de verworvenheden van het seculiere denken, van Verlichting, rationalisme en humanisme. De gelijkheid van man en vrouw hebben wij verworven via liberalisme en socialisme.
Lees ook: Rabbijn verlaat CDA om ‘uitsluiten van moslims’
Lees meer opiniebijdragen op trouw.nl/opinie.
