Een fixatie op cijfers over de bevolking hindert de aanpassingen die nodig zijn in een land dat aan het veranderen is, schrijft Frank Cörvers, hoogleraar demografische transitie in Maastricht.
Er is geen getal voor antwoord op de vraag of Nederland vol is. De recente toestroom van migranten en tekorten aan opvangplekken doen samen met de woningtekorten, de volle wegen, treinen en bussen bij velen het beeld rijzen dat Nederland vol is.
Maar is dat zo? Werkt de angst voor een ‘vol land’ niet verlammend op de totstandkoming van evenwichtig beleid? Bestaat er wel zoiets als een optimale of maximale bevolkingsomvang voor de leefbaarheid en welvaart. Bovendien wordt niet gesproken over de meest wezenlijke factor: de snelheid waarmee de omvang en samenstelling van de bevolking verandert.
De schattingen voor een maximale of optimale bevolkingsomvang
lopen sterk uiteen en veranderen met de tijd en de omstandigheden. Van 2 miljoen mensen die geen fossiele brandstoffen verbruiken en ecologisch in evenwicht leven met de natuur, tot wel 278 miljoen, zonder landbouw, met alleen stadsparken en de bevolkingsdichtheid van Den Haag. Na de Tweede Wereldoorlog werd nota bene de emigratie bevorderd om bevolkingsgroei tegen te gaan, bij een bevolking van 10 miljoen mensen in 1950.
Bij elkaar
Het heeft voor- én nadelen om veel mensen en bedrijvigheid dicht op elkaar te hebben. Voordelen ontstaan bijvoorbeeld door clustering van bedrijven en consumenten. Het opzoeken van elkaars nabijheid leidt tot een hogere productiviteit en tot hogere lonen en inkomens.
Tegenover deze voordelen kunnen ook nadelen ontstaan door opstoppingen en vervuiling, of door een eenzijdige en kwetsbare economie. Of deze agglomeratienadelen ontstaan, hangt mede af van de investeringen in sociale en technologische innovaties, in infrastructuur en in excellente voorzieningen.
Een dichtbevolkte stadstaat als Singapore laat zien dat deze nadelen zijn te voorkomen. Voor de grotere landen met de hoogste bevolkingsdichtheid, met Nederland op de
vijfde plaats, geldt dat een betere spreiding van de bevolking, werkgelegenheid en voorzieningen een deel van de oplossing is.
Er valt dus geen getal te plakken op het aantal mensen dat Nederland kan hebben om het land leefbaar en welvarend te houden. Het gaat zelfs helemaal niet om dat getal, maar om de snelle veranderingen in de bevolking, die de burgers doen zuchten en kreunen, het land doen piepen en kraken.
Voorspelbaar
Ook verandering in de snelheid en voorspelbaarheid van de transitie spelen een rol. Snelle en onvoorspelbare veranderingen in bevolkingsomvang en -samenstelling kunnen gaan over zowel groei als krimp en emigratie, over vergrijzing en ontgroening, over het toenemend aantal kleine huishoudens en over toenemende diversiteit aan culturen door immigratie. In gemeenten met veel migranten en asielzoekerscentra, in veel universiteitssteden maar ook krimpregio’s heeft men ervaring met de grote en soms onvoorziene veranderingen in de bevolking.
Snelle veranderingen vereisen snelle aanpassingen in bijvoorbeeld asielopvang, woningbouw, stadsplanning, infrastructuur, zorg en onderwijs. Laat dat nu net iets zijn waarin we in ons polderlandje niet goed zijn. Het gaat te langzaam en ‘Den Haag’ trekt zich liever terug achter de dijken in plaats van de uitdagingen in de regio’s aan te gaan.
De juiste oplossingen zoeken voor de problemen waarmee we geconfronteerd worden, is immers moeilijker dan het verkondigen van een stop op immigratie van vluchtelingen, studenten en zelfs arbeidskrachten en kenniswerkers. Menskracht die we juist kunnen gebruiken, omdat we vergrijzen en krimpen zonder nieuwkomers.
Door discussies over een bevolkings- en immigratiegetal dat optimaal of maximaal zou zijn, wordt het maken van nieuw, innovatief beleid om de vereiste aanpassingen te realiseren in de kiem gesmoord. Niet de immigratie, maar deze houding is schadelijk voor onze economie en welvaart.
Lees ook:
Nederland is druk. Maar is het ook vol?
Door een onstuimige bevolkingsgroei is Nederland drukker dan ooit. Maar kun je ook zeggen dat het land vol is? Een zoektocht naar de belangrijkste cijfers.
Nederlandse houding in het migratiedebat is schadelijk voor de Europese eenheid
De starre opstelling van landen in Noord- en West-Europa staat hervorming van het Europese migratiebeleid in de weg. Dat maakt de EU kwetsbaar, schrijft Tom Stuivenberg. Hij studeert internationale veiligheidsstudies aan de Nederlandse Defensie Academie.
