In het Stedelijk Museum Amsterdam heerst een angstcultuur van politieke correctheid

Vorige maand sloot in Amsterdam de Artkitchen Gallery na dertig jaar haar deuren. Eigenaresse Jeannette Dekeukeleire had er geen zin meer in. Kunst die provoceert of over de schreef gaat kán niet meer, leidt tot bedreigingen of beschuldigingen van racisme of seksisme. Kunstenaars zijn daardoor, volgens Dekeukeleire, voorzichtig en commercieel geworden. “Ze doen vaker wat het publiek vraagt en plegen minder verzet”, vertelde ze aan stadszender AT5.

Delft de kunst het onderspit? Onlangs weigerde het Groningse podium Usva een opvoering van Samuel Becketts Waiting for Godot. Reden: alleen mannen mochten auditie doen. Dat had Beckett, die in 1989 overleed, per clausule laten vastleggen. Maar de artistieke visie van de overledene strookt niet meer met het hedendaagse dogma van Diversiteit & Inclusie.

Afgelopen weekend zag ik de documentaire White Balls on Walls van Sarah Vos. De film biedt een blik achter de schermen van het Stedelijk Museum Amsterdam, waar sinds het aantreden van directeur Rein Wolfs de woorden Diversiteit & Inclusie tot heilige beginselverklaring zijn verheven, afgedwongen door wethouder Touria Meliani van GroenLinks (Kunst en Cultuur, Inclusie en Anti-discriminatiebeleid), op straffe van subsidiekorting.

Wandelend algoritme

Wolfs stelt onmiddellijk een zwarte man aan als hoofd onderzoek en ‘curatorial practice’: Charl Landvreugd. Landvreugd is een wandelend algoritme dat in elke zin die hij uitspreekt de dogma’s van de Amerikaanse ‘critical race theory’ nablaat: de obsessie met ‘witheid’, het bevragen van de canon, de obsessie met correcte taal, met kolonialisme, machtsstructuren en identiteit. Tot welke groep je behoort, is allesbepalend, niet wat voor kunst je maakt.

Het probleem dat voorligt is nochtans reëel: bij Wolfs’ aantreden bestond de collectie van het Stedelijk voor zo’n 90 procent uit werk van ‘witte’ mannen. Wie zich uit oprechte overtuiging hardmaakt voor het verrijken van die collectie, doet goed werk, maar wat we hier zien is kwezelachtig achter de mode aanlopen.

Genderneutrale toiletten

Een bewaker van het Stedelijk vertelt meewarig dat alle toiletten in het museum tegenwoordig genderneutraal zijn. Daarin zie je de krankzinnige kromheid van dat Amerikaans-ideologische gedachtegoed: op de plee is het verschil tussen mannen en vrouwen afgeschaft, maar kunstwerken? Ja, nee, die moeten beoordeeld worden op gender (en huidskleur) van hun maker.

Het werkelijk verbijsterende in deze anderhalf uur durende documentaire is dat helemaal niemand van het Stedelijk-personeel blijk geeft van een artistieke of esthetische visie op kunst. Het werk is bijzaak geworden. Identiteitspolitiek bepaalt de hoofdzaak: is je functieomschrijving wel genderneutraal? (“Als ik mijzelf kunsthistorica noem, hou ik mij dus niet aan die regeltjes”, zegt een vrouwelijke curator besmuikt.) In het Stedelijk is een angstcultuur van politieke correctheid geïmplementeerd. Zoals zo vaak bij oprispingen van deze vernietigende ideologie is het slachtoffer: de kunst zelf.