Immuniteit gaat onze woonplaats bepalen

Deze keer waren er minder muggen in Sierra Leone en het was ook ietsje kouder dan normaal. Vast en zeker door het mondiaal veranderende klimaat. Ik sliep erg goed, zonder continu wakker te worden van het gezoem van de malariamuggen. Voor wie het niet weet: malaria wordt tijdens een beet van het vrouwtje van de Anophelesmug overgedragen. Deze kleine wezens zijn verantwoordelijk voor miljoenen doden in Afrika. Laat ik wel wezen, het is geen verwijt aan de vrouw.

We moeten namelijk niet alleen naar de nadelen ­kijken van deze vrouwelijke strijders. Ze hebben er ook voor gezorgd dat West-Afrika niet permanent bezet is geweest door Europeanen. Door deze venijnige vrouwelijke muggen kreeg West-Afrika de bijnaam ‘Het graf van de witte mens’. Ik begrijp nu beter waarom Europea­nen, buiten ontwikkelingshulp, geen grote investeringen doen in West-Afrika, anders dan in Oost- en zuidelijk Afrika. Daar zijn deze vrouwelijke seriemoordenaars ook minder dodelijk.

Op mijn teentjes getrapt

Het mooie van het leven is dat elke gebeurtenis je tot meer inzicht brengt. Ik zat pas met twee vrienden op een terras in Utrecht, waar we drankjes bestelden bij een serveerster. We raakten aan de praat over Afrika en wat bleek? Ze had nog nooit gehoord van Sierra Leone. Ik was enigszins op mijn teentjes getrapt aangezien ze wel big five-landen als Oeganda, Kenia, Botswana, Tanzania, Namibië, Rwanda, Malawi, Zuid-Afrika en Zimbabwe kon opnoemen. Haar kennis over die landen, die veel toeristen trekken omdat daar de buffel, leeuw, luipaard, neushoorn en olifant in het wild gespot kunnen worden, was relatief groot. Maar van West-Afrika had ze geen kaas gegeten.

Haar beperkte kennis over het westen van Afrika deed mij denken aan mijn tijd als projectmedewerker bij een Nederlandse ontwikkelingsorganisatie. Ik was vaak de enige die enthousiast op reis ging naar West-Afrika om daar de projecten te bezoeken en te evalueren. Maar wanneer de big five-landen bezocht moesten worden, stonden mijn witte collega’s te popelen. Er is daar ontwikkeld toerisme en de meeste Nederlandse ontwikkelingsprojecten richten zich op deze delen van Afrika. Het zijn de sweet darlings van het Westen.

Europea­nen stierven bij de vleet

En zeer waarschijnlijk heeft die kleine vrouwelijke mug hieraan bijgedragen, want in de negentiende eeuw stierven grote aantallen Europeanen door malaria. Niet alleen de muggen joegen angst aan, ook de brandende hitte, koortsachtige moerassen, zwermende insecten en de jungle. Door dat alles werd West-Afrika gezien als een plek waar witte mensen niet konden leven en werken. Een fenomeen dat door de Afrikanen generaties lang verkeerd is geïnterpreteerd. Zij dachten dat witte mensen niet in staat waren om te overleven in Afrika en Afrikanen hier genetisch voor toegerust waren. Europea­nen stierven bij de vleet, maar niet enkel door malaria en het klimaat. Het was een totaliteit van factoren in een moeilijke omgeving. De Europese zwakte is niet raciaal, maar een gebrek aan immuniteit die veel Afrikanen in hun kinderjaren al verwerven.

Nu we het klimaat flink aan het ontregelen zijn, vrees ik voor nieuwe tijden van continentale migratie. Met de hitte komen onder andere de vrouwelijke sluipmoordenaars naar Europa en wordt Afrika koud en onleefbaar voor veel Afrikanen. De tijd waarin niet onze nationaliteit maar onze immuniteit de plek aangeeft waar we kunnen werken en leven, breekt aan.