Ik vrees dat de veerkracht bij de jongere generatie is afgenomen

Met Kerstmis krijgen we steevast een dubbele boodschap. We moeten heel erg genieten van samenzijn, samen eten, samen vieren. Alle rimpels worden gladgestreken, alle ruzies bijgelegd, alle paria’s omhelsd. Divers, inclusief, oecumenisch, warm en vredig is het feest.

Tegelijkertijd wordt ons onder de neus gewreven dat we het niet verdienen. Er is zoveel narigheid, armoede, ellende en oorlog in de wereld dat de kerstrollade ons in de keel moet blijven steken. We krijgen de opdracht blij te zijn en in een moeite door ons te schamen. Met een eenvoudige donatie kopen we het schuldgevoel af. Er steekt veel hypocrisie in die dubbele kerstboodschap.

Je ontkomt er bijna niet aan zowel de vreugde als het leed te gaan classificeren. Van veel en groot leed tot niet-aanstellen-leed. Van verdiende vreugde tot verwerpelijke vreugde. De vreugde van een kind dat toch een kerstboom heeft thuis, al kon Sinterklaas dit jaar niet komen, is echter dan de vreugde van Jeff Bezos, die zijn bootje heeft geïllumineerd. Het leed van Oekraïners die in de kelders van hun gebombardeerde, koude huizen schuilen en volharden en doorgaan en dapper zijn is van een geheel andere orde dan het leed van een mislukt kerstdiner.

Life is hard. Then you die.

Bij klein leed denk ik weleens aan David Gerrold, een van de schrijvers van Star Trek. Van hem is de kortste samenvatting van de menselijke conditie die ik ken: ‘Life is hard. Then you die.’ Deze omschrijving is te gebruiken als verzuchting, als dooddoener, als opbeuring. De quote gaat eigenlijk nog verder: ‘Daarna gooien ze aarde in je gezicht. En dan vreten wormen je op. Wees blij dat het in die volgorde gebeurt.’ Daarin wordt de strekking van die eerste twee ultra-korte zinnetjes helemaal duidelijk. Aanvaard het onvermijdelijke. Het had altijd nog erger gekund.

Zonder het leed van wie dan ook te willen bagatelliseren, doe ik sommige krantenberichten over hoe erg iets is weleens af met een ‘life is hard and then you die’-reactie. Niet zeuren. Niet aanstellen. Doorbijten. Ik had het bij de berichten over de toenemende treurigheid van jongeren. Zoveel meer hulpvragen, zoveel meer depressiviteit, burn-outs, stressgerelateerde klachten! Die arme jeugd toch!

Dat die toename waarschijnlijk samenhangt met de bereidheid mentale problemen te melden (het is geen taboe meer) wordt er niet bij gezegd. Misschien was de depressiviteit onder jongeren twintig jaar geleden wel erger. Toename zal ook samenhangen met een betere dataverzameling. We worden continu gemonitord en ondervraagd. Ben je nog wel gelukkig?

De bekende psychiater Damiaan Denys heeft weleens gezegd dat we het lijden verleerd zijn. Ik denk dat daar wel degelijk waarheid in schuilt.

Weerbaarheid en veerkracht

Ik vrees dat de algemene weerbaarheid en veerkracht juist bij de jongere generatie is afgenomen. Het leven zelf zal het ze uiteindelijk wel leren, maar nu ziet het ernaar uit dat ze weinig tegenwind kunnen verdragen. Ze zijn eraan gewend geraakt in alles geholpen, gesteund en gecoacht te worden. Ze hechten extreem veel waarde aan oppervlakkig succes. Het gevoel recht te hebben op van alles is sterk ontwikkeld. Het ontbreken ervan wordt gevoeld als een belediging, een aanslag zelfs.

Een groot misverstand is bijvoorbeeld de idee dat de studietijd de mooiste tijd van je leven is en dat die door niets mag worden bedorven of verstoord of bedreigd. Feest! Het tegendeel is waar.

De studententijd is een tijd waarin je voor het eerst alleen de wereld in gaat. Je moet voor jezelf zorgen, je komt in situaties terecht die je confronteren met je eigen tekortkomingen of die van anderen. Je moet je eigen kompas ontwikkelen, je eigen moraal toetsen, je eigen sociale voelhorens uitsteken.

Niet makkelijk. Daar gaat veel mis. Dat doet soms zeer en maakt onzeker. Maar zelfs dat is van wezenlijk belang voor de persoonlijkheidsontwikkeling. Doe je ogen open, en laat de wereld, de hele rottige fascinerende wereld binnen. Huil, vloek, val en sta op. Eis geen veiligheid of bescherming. Leer ervan. Ga door. Kop op. Life is hard. Then you die. Vrolijk kerstfeest.