Hou eens op met dat afperstrucje ‘weg met die wet, of we vertrekken uit Nederland’

In de VS wordt in maart de Inflation Reduction Act van kracht, een steunpakket voor ­bedrijven dat de inflatie moet tegengaan en verduurzaming wil stimuleren. Addertje onder het gras: de 369 miljard dollar steun geldt alleen voor bedrijven die ín de VS produceren.

Hoho, dachten bedrijven in de EU. Wij willen ook subsidies en belastingvoordelen. Want als niet, dan vertrekken we lekker naar de VS. Soms is vrijhandel gewoon een schaamlap voor afpersing.

Alleen vergroenen als ze er centjes voor krijgen

De Europese Commissie schrok van deze dreigementen, want we houden hier graag bedrijven binnenboord die de overheid chanteren en alleen bereid zijn te vergroenen als ze er centjes voor krijgen. Zelf een beetje investeren uit ‘intrinsieke motivatie’? Bah, hou op. En dus maakte Ursula von der Leyen bekend dat EU-lidstaten bestaande subsidiepotjes mogen aanspreken, bij wijze van staatssteun voor bedrijven – een opmaat naar het plan voor een Europees soevereiniteitsfonds met nog meer geld.

Eind goed, al goed? Voorlopig wel, maar wie heeft hier nu eigenlijk politieke macht doen gelden?

De kwestie deed me denken aan de perikelen rond de afschaffing van de dividendbelasting. In 2018, tijdens de kabinetsformatie, dreigden Shell en Unilever te vertrekken uit Nederland als die belasting niet werd afgeschaft. Premier Rutte dacht meteen aan het vestigingsklimaat, het enige woord waar ‘klimaat’ in voorkomt dat VVD’ers belangrijk vinden. Pas na een hoop geheugenproblemen rond memo’s en gedoe vanuit andere partijen zwichtte de VVD. De afschaffing ging niet door. Waarop Shell en Unilever naar Londen vertrokken.

Well, good riddance.

Helaas heeft het trucje inspirerend gewerkt en dat zien we niet alleen bij de afpersingsmanoeuvres rond steunpakketten. In januari reageerde de CEO van baggerbedrijf Boskalis, Peter Berdowski, op de initiatiefwet Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen die het mogelijk moet maken bedrijven aansprakelijk te stellen wanneer zij hun productieketen niet vrijwaren van mensenrechtenschendingen en milieuvervuiling. Wat vond Berdowksi? ‘Volgens mij wordt het ondernemen in Nederland mij dan onmogelijk gemaakt.’ Boskalis is nu eenmaal ‘zakelijk en realistisch’.

Zakendoen met monsters

Hoe realistisch, konden we vorig weekend in NRC lezen: een reportage over het contract van 1,5 miljard euro dat Boskalis sloot voor een klus op de Filippijnen, bekonkeld onder het bewind van mensenrechterschender en ex-president Rodrigo Duterte. Een project met rampzalige gevolgen. Peter Berdowski, zo leren we uit het artikel, vindt het wel best, zakendoen met monsters. Hoe moet hij anders aan zijn centen komen?

Van iemand die zo laag scoort op moreel besef, mag het afperstrucje ‘weg met die wet, of we vertrekken uit Nederland’ niet verbazen. Sodemieter dan maar op, ‘koninklijke’ Boskalis. Wij zijn een democratie, wij horen niet geregeerd te worden door CEO’s en aandeelhouders.