Stop het ‘ladderdenken’ in het onderwijs ook door betere naamgeving, schrijft onderwijsonderzoeker Koen van der Ven van SEO Economisch Onderzoek.
Onderwijsminister Dijkgraaf maakt zich hard voor de emancipatie van mbo’ers door te streven naar gelijkwaardige behandeling van alle studenten. Er wordt nog te veel gedacht volgens een verticaal, hiërarchisch model, waarbij studenten een ‘ladder’ beklimmen om ‘hogerop’ te komen. Daarom pleitte de minister vorig jaar om de opleidingsmogelijkheden te zien als een horizontale waaier in plaats van een verticale ladder.
Gelijke waardering van opleidingsrichtingen kan beginnen bij de naamgeving. Die staat nu nog bol van het ladderdenken. Door bijvoorbeeld in het beroepsonderwijs ‘middelbaar’ en ‘hoger’ te benadrukken, kwalificeer je het mbo als lager op de ladder. Dat strookt niet met de gedachte van gelijkwaardigheid.
Het kan anders, door de meer praktische kant bij het mbo en het theoretische of onderzoekende karakter van het hbo te benadrukken. Dat is een gelijkwaardiger benadering van verschillende richtingen.
Niet het niveau, maar het doel benadrukken
Binnen het mbo is ook sprake van hiërarchische benaming: opleidingen op niveau 2, 3 en 4. Opvallend is dat niveau 1 in 2014 is hernoemd tot entreeopleiding. Dat sloot beter aan bij het doel, een opstap naar een startkwalificatie. De naamgeving is aangepast om niet het niveau, maar het doel te benadrukken.
Voor de andere mbo-niveaus zijn al alternatieve benamingen beschikbaar. Dat zijn respectievelijk de basisberoepsopleiding, de vakopleiding en de middenkader- of specialistenopleiding. Door deze benamingen de voorkeur te geven, haal je het ladderdenken uit het mbo.
In het voortgezet onderwijs is het ladderdenken minder sterk. Zo kennen vmbo-leerwegen geen becijfering maar een benaming, van basisberoeps tot theoretisch. Wel kan aangesloten worden bij nieuwe benamingen voor mbo en hbo, zoals het nu ook het voorbereidend mbo (vmbo) heet.
Vreemde eend in de bijt
Het hoger algemeen voorbereidend onderwijs (havo) is qua benaming een vreemde eend in de bijt. Destijds bedoeld om zich te onderscheiden van de nauwere definitie ‘beroepsonderwijs’ door ‘algemeen vormend’ te zijn, maar nu wel de aanvoer voor het hoger beroepsonderwijs.
In het advies Doorgeschoten differentiatie in het onderwijsstelsel stelt de Onderwijsraad dat de differentiatie in het onderwijs sociale segmentatie versterkt. Aanpassen van de benamingen lost niet alle negatieve gevolgen van differentiatie op, maar kan de huidige sociale segmentatie wel verminderen.
Lees ook:
Minister Dijkgraaf: ‘Universiteit is niet het enige pad naar succes’
Minister Robbert Dijkgraaf van onderwijs wil een veel diversere norm van succes. De ideale wereld is er niet een waarin iedereen een doctorstitel haalt, zei hij bij de opening van het academisch jaar.
