Hoe noem je een land waar multinationals boven de wet verheven zijn?

Kijkje achter de schermen: enige tijd terug (28 jan jl.) schreef ik een column over de misdaden tegen de mensheid gepleegd door Shell. Het woord ‘massamoordenaars’ viel.

Geen mals woord, maar de daden van het bedrijf die ik in die column opsomde waren evenmin mals. Het duurde niet lang voor de juristen van Shell bij de redactie van Trouw in de mailbox hingen. Men eiste rectificatie én bood aan toenmalig president-directeur Marjan van Loon langs te sturen bij Trouw om haar visie op de zaak te geven.

Pure intimidatie

Dit is natuurlijk pure intimidatie, geadresseerd aan een onafhankelijk nieuwsorgaan en een freelancer met een onderbouwde mening.

Om meteen maar met een anticlimax te komen: ik heb er sindsdien niks meer van gehoord. Maar dat is het hele punt: het ging om het dreigement zelf, niet om de uitvoering ervan. Het dreigement zorgt ervoor dat je als schrijver, telkens wanneer je overweegt ook maar één opmerking aan Shell te wijden, toch even denkt: ‘Daar komt gedonder van. Ze kunnen me juridisch helemaal kapotmaken als ze willen.’ Het dreigement is een misdaad in zichzelf.

Politieke afgang dreigde

Ik moest aan die episode terugdenken toen ik het artikel van Follow the Money (FTM) las over de warme banden tussen premier Rutte en Shell (‘een bepaald bedrijf’, zoals hij het in de interne communicatie blijkbaar aanduidt). Het bepaalde bedrijf wilde een waterstoffabriek bouwen en hoopte in aanmerking te komen voor subsidie, maar had de EU-regels voor subsidieaanvraag niet nageleefd. Een politieke afgang dreigde voor Nederland en zijn waterstofambities.

Ambtenaren van het ministerie van economische zaken en klimaat gingen samen met Shell op zoek naar ‘geitenpaadjes’. Die subsidie kwam er natuurlijk. FTM: ‘Shell, dat in 2022 een recordwinst boekte van 38,5 miljard euro, krijgt 150 miljoen euro van de Nederlandse overheid voor de bouw van de waterstoffabriek’.

Ik wil niet weten hoeveel juridische dreigmails FTM inmiddels heeft binnengekregen.

Boven de wet

Ondertussen probeer ik helder te krijgen wat hier gebeurt. Shell intimideert mensen die kritiek hebben op het bedrijf. Wanneer Shell regels overtreedt, krijgt het hulp van de regering, op instigatie van de regeringsleider. Hoe noem je een land waar de verhoudingen zo liggen?

Hoe noem je een land waar multinationals boven de wet verheven zijn, terwijl zij zelf die wet aanwenden om ‘kleine luiden’ de mond te snoeren, de vrije pers te intimideren? Hoe noem je een land waar de regering hand in hand met een bepaald bedrijf de bodem van een bepaalde provincie leegplundert en daarna de grootst mogelijke onwilligheid aan de dag legt om kleine luiden voor hun leed te compenseren?

Dadelijk in de Van Dale toch nog eens de definitie opzoeken van ‘oligarchie’.