Het Westen moet stoppen met het dulden van koranverbrandingen, vindt Gerrit Steunebrink, oud-docent godsdienst- en cultuurfilosofie aan de Radboud Universiteit. Die kwetsen moslims zó in hun diepste waarden, dat hun solidariteit met de samenleving op het spel gezet wordt.
Nauwelijks hebben we de onlusten rond de karikaturen van de profeet Mohammed achter de rug, of we beleven de protesten tegen koranverbrandingen en -verscheuringen in Nederland en Zweden. De Nederlandse regering heeft al een verscherpt reisadvies voor Turkije gegeven, in verband met mogelijke aanslagen op de Nederlandse ambassade in Istanbul en op christelijke kerken aldaar. Vaak luidt het verweer vanuit Europese kant: wij vinden die koranmishandelingen ook misselijk, maar we moeten ze dulden vanwege het recht op vrijheid van meningsuiting. Maar het is de vraag of ze daaronder vallen.
Toen ik vlak na de publicatie in 2005 van Deense Mohammed-karikaturen in Turkije kwam, kreeg ik de vraag: ‘Waarom doen jullie dit? Hebben wij zoiets met jullie gedaan?’ De karikaturen werden gezien als gericht tegen de islamitische gelovigen. Moslims vroegen zich af of zij misschien een fout gemaakt hadden en zoiets gedaan hadden met christenen. Dat tekent de situatie in het Midden-Oosten. Daar hebben eeuwenlang moslims, christenen en joden in vrede samengeleefd, op voorwaarde dat men elkaars profeten en leidinggevende geestelijken niet beledigde. Dat was het sociale contract van de samenleving.
Contractbreuk
Op feestdagen en publieke manifestaties kon men de geestelijken van de religies vreedzaam bij elkaar zien. Beledigde men een andere godsdienst, werd dat gezien als het verbreken van het contract en het provoceren van de strijd. Dat was de achtergrond van die simpele vraag. Waarom doen jullie dat? Is het tafellaken verscheurd tussen ons? Niet de profeet zelf stond op de voorgrond, maar de breuk van het sociale contract, en daarmee de angst voor terugval in maatschappelijk geweld.
Vanuit deze achtergrond kan men wel degelijk vraagtekens plaatsen bij de verdediging van kwetsende handelingen op basis van vrijheid van meningsuiting. Wanneer bepaalde behandelingen van de islam, of welke godsdienst dan ook, bij aanhangers het gevoel oproepen uitgesloten te worden van de samenleving, waarbij het sociale contract verbroken wordt, dan vallen ze niet meer onder het recht op vrijheid van meningsuiting.
Geen enkel recht is absoluut, ook vrijheid van meningsuiting niet. Het mag niet zo zijn dat door deze uitingen groepen zó gekwetst worden in hun diepste waarden, dat hun solidariteit met de samenleving op het spel gezet wordt. Dan staat het belang van de samenleving als geheel, nationaal en internationaal, voorop.
Lees ook:
Ik mis massale steun voor moslims na de grove belediging in Nederland in Zweden
Publiciste Ahlam Benali verbaast zich over de lauwe reactie in Nederland op recente incidenten waarbij de Koran werd verbrand en verscheurd.
Is een verbod op het verbranden van heilige boeken uit den boze, of juist de beste oplossing?
Het verbranden van heilige boeken heeft gek genoeg een zweem van religiositeit. De vlammen roepen associaties op met hellevuur. Is een verbod uit den boze, een knieval voor religiefetisjisme, of juist toch de beste oplossing?
