Het lijkt wel alsof oud-ombudsman Brenninkmeijer revanche wil nemen

Zoals veel lezers las ik met belangstelling de harde woorden van voormalig ombudsman Alex Brenninkmeijer over rechtsstaat Nederland, naar aanleiding van de toeslagenaffaire. Geef hem eens ongelijk, dacht ik eerst. Zeven jaar geleden waarschuwde hij als ombudsman al voor een doorgeschoten fraudebeleid. Had hij niet in 2013 gezegd dat ‘de overheid ten onrechte het beeld creëert dat in Nederland veel fraude zou worden gepleegd’?

Brenninkmeijer vond ik in 2009 ook een ­ware rebel. Er heerste toen een algehele consensus over de strandrellen in Hoek van Holland, waar de politie door hooligans werd belaagd. De agenten begonnen in het wilde weg te schieten en er vielen een dode en zes gewonden. Ik vond dit politiegeweld buitenproportioneel, maar moest constateren dat de algemene steun voor de agenten kritiek op hun optreden praktisch onmogelijk maakte. Maar ombudsman Brenninkmeijer durfde tegen de stroom in te roeien. Tijdens een lezing in ­Tilburg zei hij dat de politie op het strand ‘excessieve maatregelen’ had gebruikt en het leven van het publiek in gevaar had gebracht.

In politiek Den Haag kreeg hij er flink van langs. Men was zelfs woedend dat Brenninkmeijer de consensus had gebroken en de mensenrechten erbij had gehaald. Minister Bos sprak van een ‘onverantwoorde en ongepaste uitspraak’ van de ombudsman.

Veralgemenisering

Eerlijk gezegd koelde vier jaar later mijn bewondering voor Brenninkmeijer ietwat af. In tv-programma Buitenhof ging hij helemaal los op het politieke klimaat in Den Haag: “Het politieke tij in Nederland is racistisch. Dan heb ik het niet over één partij, maar over de stemming in Den Haag. Die is tegen buitenlanders.”

Ik vond deze veralgemenisering nogal infantiel en grof, en had daarbij de indruk dat Brenninkmeijer wraak had willen nemen op het gehele politieke bedrijf, dat hem eerder zo hard had aangepakt. Hetzelfde gevoel kreeg ik bij het herlezen van zijn interview in Trouw. Natuurlijk heeft de voormalige ombudsman gelijk: de toeslagenaffaire is een schandelijk staaltje van disfunctioneren van de rechtsstaat. Men had er beter aan gedaan om in 2013 naar hem te luisteren.

Is het echt zo dat in Nederland de democratische rechtsstaat niet functioneert?

En verder is het goed dat Brenninkmeijer het voor de burger opneemt. Maar is het echt zo dat in Nederland de democratische rechtsstaat niet functioneert? Ik denk daarbij eerder aan landen waar oppositieleiders worden vergiftigd (Rusland), politici langdurig in de cel belanden omdat ze een onafhankelijkheidsreferendum organiseerden (Spanje) of burgers geen eten krijgen als ze niet gaan stemmen (Venezuela). En is het niet te veel chargeren door te stellen dat wetten beter constitutioneel getoetst worden in Polen? Het land dat door de EU beschuldigd wordt van het uithollen van de rechtsstaat, waar homo’s door president Andrzej Duda met bolsjewieken worden vergeleken en vrouwen verboden wordt om abortus te plegen?

Door grof te chargeren ontstaat de indruk dat oud-ombudsman Brenninkmeijer alsnog revanche wil nemen. Jammer, want ook zonder activisme spreken de feiten voor zich.

Drie keer per week werpt columnist Sylvain Ephimenco zijn blik op de actualiteit. Lees zijn columns hier terug.