Het is goed dat de EU landen als Polen aanspreekt op het schenden van de rechtsstaat

Wie de opmerkelijke uitspraken van Hans van Baalen, voorzitter van de Europese Liberale Partij en VVD-Europarlementariër, over de conservatieve houding van landen als Polen, Hongarije en Roemenië ten opzichte van abortus en het homohuwelijk nog eens doorleest, houdt daar waarschijnlijk een verwarde indruk aan over. Hij stelt dat West-Europese politici Oost-Europa niet de morele les moeten lezen. De 'politiek correcte megafoon' werkt contraproductief en speelt campagnes tegen het homohuwelijk van de (autoritaire) regeringen in de kaart, aldus Van Baalen.

Hiermee wordt de suggestie gewekt dat Brussel abortus en het homohuwelijk zou kunnen opleggen aan lidstaten die dat niet willen. Daarvan is geen sprake. Wel heeft de Europese Unie volgens haar eigen verdrag tot taak op te komen tegen discriminatie, ongelijke behandeling en aantasting van de rechtsstaat. En op alle drie genoemde landen valt op deze punten wel wat aan te merken.

Schendingen

Tegen Polen en Hongarije lopen procedures omdat de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in het geding is en EU-regelgeving met betrekking tot discriminatie wordt geschonden, in Boekarest ondermijnt de regering de aanpak van corrupte parlementariërs.

Welllicht onbedoeld relativeert Van Baalen de noodzaak om dergelijke misstanden vanuit Brussel aan te pakken. Hij wijst weliswaar op het onaanvaardbaar zijn van discriminatie maar zaait daarover twijfel door Michael Ignatieff aan te halen. Als leider van de Canadese liberalen pleitte die ooit voor wereldwijde naleving van de mensen- en burgerrechten maar hij doet dat nu af als betweterij en arrogant.

Opkomen voor het homohuwelijk speelt leiders als Orbán in de kaart, meent Van Baalen. Ik vind dat geen argument om dan maar niet in discussie te gaan over het discriminerende karakter van hun campagnes. Het gaat niet om het afdwingen van een abortusregeling of het homohuwelijk - daar gaan landen zelf over - maar om het debat over de rechten van vrouwen of het niet accepteren van discriminatie op basis van seksuele geaardheid. Dat daarover in Oost-Europa niet te praten zou zijn, omdat men daar 40 jaar achterloopt, is een miskenning van al diegenen in de regio die strijden voor een meer tolerante samenleving. Van liberaal Van Baalen verwacht je ondubbelzinnig opkomen voor mensen- en burgerrechten.

Bovendien is zijn moment uiterst ongelukkig gekozen. 2018 zal een cruciaal jaar zijn waarin moet blijken in hoeverre de Unie geloofwaardig als waardengemeenschap kan blijven opereren. Juist nu de Europese Commissie de druk op Polen opvoert, lijkt de VVD'er de Poolse regering in de kaart te spelen door de Europese waarden te relativeren. Een gevaarlijke trend nu ook de Bulgaarse premier Borisov als kersverse EU-voorzitter zegt dat hij de aanklacht tegen Polen 'nogal vaag' vindt. Met zijn pleidooi voor een terughoudende opstelling, schaart Van Baalen zich min of meer achter lidstaten als Bulgarije die hun vingers niet willen branden aan optreden tegen een land dat systematisch de rechtsstaat schendt.

'Democratische recessie'

In kringen van experts wordt gesproken van een wereldwijde democratische recessie - de steun voor democratie neemt af en steeds meer staten gaan een autoritaire kant op.

De Europese Unie - als waardengemeenschap - moet zich keren tegen deze trend. Dat kan zij alleen geloofwaardig doen als intern de rechtsstaat en de mensenrechten worden gerespecteerd. Pragmatisch en relativerend met deze principes omgaan door te veel rekening te houden met 'lokale omstandigheden' draagt daaraan niet bij.