Wat is daar nou erg aan?Seije Slager
Het ‘bijmengen’ van hoge inkomens in achterstandswijken is geen oplossing
In wijken met veel sociale woningbouw hopen zich kwetsbare gezinnen op en nemen overlast en onveiligheid toe, zo waarschuwde de koepel van woningcorporaties Aedes maandag. Meteen reageerde minister Van Veldhoven: ze wil corporaties toestaan om ook hogere inkomens in die wijken te huisvesten.
Als dat de oplossing is, dan is een achterstandswijk een wijk met veel armoede. Maar als dat de hele analyse is, dan lijkt mij dat er vooral sprake is van ideeënarmoede. Het ‘bijmengen’ van hoge inkomens in zulke wijken betekent immers dat sommige arme bewoners moeten verkassen. Zo verdwijnen problemen uit de wijk, maar niet uit de wereld. Bovendien hoeft een arme wijk geen slechte wijk te zijn.
Daar had Volkskrant-journalist Carlijne Vos toevallig net een mooi verhaal over geschreven. De Amsterdamse buurt De Baarsjes was in de jaren tachtig nog arm, maar de ouderenzorg functioneerde er prima, dankzij de levendige wijkpost die haar moeder er runde. Het was zo’n succes, dat moeder mee mocht helpen om het lokale initiatief naar landelijk beleid te vertalen. Helaas overleefde het model de talloze beleidsevaluaties, bureaucratiseringen en bezuinigingen niet. Ouderenzorg raakte uitgekleed, de verzorgingstehuizen werden zelfs helemaal afgeschaft.
Daar waarschuwt Aedes voor. Het gaat niet alleen om armoede, het gaat om gezinnen met allerlei sociale problemen, die eigenlijk ondersteuning nodig hebben die niet meer beschikbaar is in de wijk. Woningcorporaties zelf hebben zich ook teruggetrokken op hun ‘kerntaak’ bouwen, en hun sociale activiteiten afgestoten.
Er staan 5000 huizen gepland, en geen school
Die verschraling speelt niet alleen in arme wijken. In Den Haag mocht ‘de markt’ de nieuwe wijk De Binckhorst ontwikkelen; een proef voor de nieuwe Omgevingswet. Nadat het stof van de aanbesteding was opgetrokken, bleek eind vorig jaar: er worden straks 5000 woningen gebouwd, maar er is nog geen enkel plan ingediend voor een school, sportvoorziening, of huisartsenpost. De Binckhorst zal, gezien de huizenprijzen, niet op de radar komen als achterstandswijk. Maar een wijk die onder invloed van een terugtredende overheid en doorgeschoten marktwerking zonder sociaal weefsel zit, is dat niet de kern van het probleem dat nu ook in armere wijken speelt?
De Binckhorst is een extreem voorbeeld, maar veel gemeenten waarschuwen dat de combinatie van opgelegde bezuinigingen en extra taken ertoe leidt dat de komende jaren in veel buurten bibliotheken, sporthallen en muziekscholen moeten sluiten. Dat gebeurt ook al een tijdje, blijkt uit cijfers.
“Eigenlijk heel vreemd”, aldus cultuurpsycholoog Jos van der Lans in zijn Participatielezing, “als we een nieuwe wijk bouwen, dan weten we precies wat de fysieke infrastructuur moet zijn, hoeveel auto’s erin moeten, hoe breed de stoepen zijn, daar hebben we allemaal normen voor.” Maar wat die sociale infrastructuur moet zijn? “Dat is nooit systematisch vertaald, we rommelen wat met subsidiepotjes, maar er is geen eenheid, geen visie daarover.”
Dat lijkt me een denkrichting waar de minister haar voordeel mee kan doen, voor achterstandswijken, voor nieuwe wijken, eigenlijk voor alle wijken.
Seije Slager is politicoloog en redacteur van Trouw.
