Heeft Marieke Lucas Rijneveld de vertaalopdracht terecht teruggegeven?

Moet een vertaler persoonlijk verbonden zijn met het thema van het boek? 

Mijn Engels is heel slecht”, zei Marieke Lucas Rijneveld vorig jaar in een interview. Net zo slecht als dat van Louis van Gaal, aldus de voetballende auteur van bekroonde poëzie en romans.

Het zou een goede reden geweest zijn om de vertaalopdracht te weigeren die uitgever Meulenhoff aan Rijneveld gaf. Amanda Gorman, de 22-jarige die met haar gedicht The Hill We Climb indruk maakt tijdens de inauguratie van Joe Biden, vond het prima als Rijneveld (29) haar gedicht zou vertalen. Twee jonge dichters, dat leek een goede combinatie.

Het verschil in huidskleur bleek een te grote barrière. Rijneveld gaf de opdracht terug. De ophef over de vraag of een witte dichter en schrijver wel het werk van een zwarte dichter kan vertalen, gaf de doorslag.

Persoonlijk vind ik dat erg jammer, ik was benieuwd om de versie van Rijneveld te vergelijken met de andere versies van het best lange The Hill We Climb die nu al de ronde doen op sociale media.

Hoe steekhoudend is het argument dat een gedicht van een zwarte auteur dat rassendiscriminatie als thema heeft, alleen een zwarte vertaler kan hebben? Het veronderstelt dat een vertaler persoonlijk verbonden moet zijn met het thema van het boek. Ik probeerde even buiten de huidskleur-kwestie te komen en de vraag opnieuw te stellen. Kan een man een boek vertalen dat over bevallen gaat? Een blik in de boekenkast laat zien dat deze eis aan de vertaler in het verleden zelden gesteld is, ook niet bij boeken die inhoudelijk minstens zo beladen zijn als het gedicht van Gorman.

Neem La deuxième sexe, het feministische pamflet van Simone de Beauvoir. In Nederland is Jan Hardenberg de vertaler. Ophef is er niet over geweest, zijn vertaling is geprezen. En als het toch over racisme gaat: de boeken van James Baldwin zijn in Nederland vertaald door Harm Damsma. Dat zijn huidskleur anders is dan die van Baldwin, was geen bezwaar. Een recent boek over dit thema, Amerikanah van de Nigeriaanse auteur Chimamanda Ngozi Adichie, is in het Nederlands vertaald door Hien Montijn. Zij is van Chinees-Indonesische afkomst en een zeer ervaren vertaler.

Trouw-columnist Sylvain Ephimenco stelde de kwestie op scherp door de omgekeerde situatie te schetsen. door de omgekeerde situatie te schetsen. Als hij zou schrijven dat ‘poëzie van bleekscheten’ alleen door blanke schrijvers vertaald mag worden, zou hij terecht voor een racist uitgemaakt worden.

Maar kijk naar foto’s van het Boekenbal. Je kunt ook zeggen dat het voortschrijdend inzicht is dat zwarte schrijvers meer plaats moeten krijgen in de Nederlandse literatuur. En dat daar welbewuste keuzes voor nodig zijn, want vanzelf gaat het niet.

Wat vindt u: heeft Rijneveld de vertaalopdracht terecht teruggegeven?

Monic Slingerland is chef van de opinieredactie. Elk weekend stelt ze een vraag aan de lezers, op woensdag verschijnt een selectie van de antwoorden.