Godsdienst is privé - maar een staatszaak zodra het eventjes beter uitkomt

Ambtsdragers zijn - zo lees ik in Trouw - bij overtreding strafbaar. Het zal één van de vele afspraken geweest zijn waarmee kerk en staat wederzijds de vrede bewaren.

Ook in Islamitische kring is dat inmiddels de regel. Een aantal Nederlandse moskeeën heeft dat nog eens in een fatwa bevestigd, zo lees ik in hetzelfde artikel. Geen moslimhuwelijk zonder voorafgaande bezegeling door de staat. "Een moslim die in Nederland leeft, heeft zich te houden aan de Nederlandse wetten," verklaren de imams.

Dat is buitengewoon verheugend. Kennelijk wordt die regel wel eens overtreden, en dan is zo'n wetsgetrouwe herinnering zeer welkom. Ook secularistisch Nederland zal er blij mee zijn. Niet alleen vanwege het principe, maar ook omdat onder het niet-gesanctioneerde religieuze huwelijk allerlei onwelvoeglijks lijkt schuil te gaan. Polygamie, kinderhuwelijken, wat al niet.

Scheiding kerk en staat

Toch zit er iets vreemds in die seculiere tevredenheid. Onze liberale partijen, D66 op de voet gevolgd door de VVD, zouden de godsdienst het liefst radicaal achter de voordeur zien verdwijnen. Geen vertoon ervan in de openbare ruimte, geen rol in de maatschappij: dat is de interpretatie van de scheiding tussen kerk en staat die in die kringen populariteit geniet. Voor de staat bestáát de godsdienst eenvoudig niet, en wat de vrije burger in zijn eigen vrije tijd & ruimte doet, moet hij zelf weten - zo lang hij binnen de wet blijft.

Veel begrip van wat de scheiding tussen kerk & staat werkelijk betekent spreekt daar niet uit - maar laten we deze opvatting over 'religieuze clubjes' serieus nemen. Dan heeft een wet die voor een kerkelijk huwelijk een voorafgaande staatsbekrachtiging eist weinig grond meer onder de voeten. Want wie zou het een jong echtpaar verbieden hun verbintenis te vieren met een privaat feestje, veilig weggestopt achter de voordeur van kerk, moskee of desnoods de eigen woning?

En wie verbiedt hen vervolgens daaraan een gelovig tintje te geven? De een zingt 'lang zullen ze leven', de ander een hymne op een personage dat volgens het secularisme net zo fictief is als Harry Potter. Voor de staat maakt dat allemaal niet uit. Zoals het voor de staat ook geen verschil maakt of mensen al dan niet gehuwd samenwonen. Dát taboe is in de jaren zeventig al geslecht - en wie daar kwaad over spreekt hoort volgens de jongste liberale beginselen net zo weinig in Nederland thuis als wie de Gay-parade maar een smakeloze bedoening vindt.

Private hobby

Ongehuwd samenwonen: daar komt het op neer bij huwelijk dat uitsluitend is ingezegend door een priester, dominee of imam - in secularistische ogen net zulke privé-personen als Oom Jan. Maar dan begint datzelfde secularisme toch een beetje benauwd te worden. Want al dat onrecht dan dat onder zo'n illegale huwelijkssluiting schuilgaat! Veelwijverij - je moet er niet aan denken. Kindbruidjes en onderdrukte vrouwen: ook áchter de voordeur strijdt de staat voor orde en rechtvaardigheid.

Als deugdzame burger stem ik met dat laatste van harte in. Geweld en dwang kan de staat ook in de privésfeer niet accepteren. Maar wat heeft dat met het kerkelijk huwelijk te maken? Komen incest, verkrachting en huislijk geweld ook daarbuiten niet voor - en zou de staat zich dus niet moeten richten op iederéén die daarvan slachtoffer (of dader) is? Als je het religieuze werkelijk opvat als een private hobby, waarom maakt de staat zich er dan in dit geval plots wel druk om?

Bij polygamie wordt dat nog vreemder. Ieder is baas over zijn eigen seksualiteit, leerden de emancipatoire jaren zeventig, eendrachtige bijgevallen door de seculiere liberalen van nu. Eigen en andermans instemming is het enige wat nodig is voor welke libidineuze of erotische handeling ook. Laat niemand zich ermee bemoeien, de staat wel als laatste.

Consequentie

Behalve... tja, behalve wanneer mensen kiezen voor een huwelijk van meer-dan-twee. Ze mogen zo vrij zijn als ze willen, maar dan heft de liberaal afkeurend de vinger. En als daar iets religieus aan te pas komt, dan doet hij dat zelfs triomfantelijk - want zie maar hoe achterlijk die godsdiensten wel niet zijn.

Ik geloof niet dat ik erg geporteerd ben voor polygamie. Of polyandrie, voor mijn part. Maar het zou het secularisme sieren wanneer het een iets grotere consequentie zou betrachten. Ofwel het accepteert dat godsdienst méér is dan alleen een private aangelegenheid. Ofwel het houdt discreet zijn mond wanneer mensen met religie hun bestaan een beetje proberen te versieren. Dat dat laatste soms onmogelijk is, blijkt in de praktijk. Maar principiële consequenties zie ik al die weldenkenden er nog niet uit trekken. Godsdienst is privé - maar een staatszaak zodra het eventjes beter uitkomt. Dat moet rationeler en coherenter kunnen.