Generatietheorie is zo gek nog niet

Dat vraagt Frederique Demeijer, promovenda aan de VU, faculteit religie en theologie, zich af.

Het stuk herhaalt enige bekende kritiekpunten om te concluderen dat het weinig meer om het lijf heeft dan ‘makkelijk labelen’. Er zijn tenslotte meer factoren die gedrag verklaren dan alleen het tijdsgewricht waarin je geboren bent. Ironisch genoeg volgen de critici daarmee de gedachtegang van grondlegger Mannheim, die stelde dat een sociale generatie geen duidelijk afgebakende groep is. Hij zag empirisch onderzoek ernaar als problematisch. Wellicht daardoor hield hij zich vooral bezig met de theoretische uitwerking van het concept.

Borrelpraat

Toch werd het denken in sociale generaties populair en wordt het te pas en te onpas gebruikt in vlotte artikelen, managementadviezen (‘hoe bind ik millennials?’) en generaliserende borrelpraat (‘babyboomers hebben makkelijk praten’). Toegegeven: dit versterkt het wetenschappelijke imago ervan niet.

Toch is het idee van generatietheorie zo gek nog niet: doordat een categorie mensen ongeveer in hetzelfde tijdsbestek opgroeit, wordt zij blootgesteld aan vergelijkbare maatschappelijke ontwikkelingen, zoals oorlog, recessie, secularisering. Deze gedeelde ervaringen hebben impact op individuele levens en mogelijkheden, bijvoorbeeld kansen op de arbeidsmarkt. Het idee dat individuen van dezelfde generatie gemeenschappelijke gedragskenmerken hebben, is zeker discutabel. Uiteraard zijn vele facetten van invloed op hoe mensen zich ontwikkelen, zoals opleiding, geslacht en religieuze overtuigingen.

Complex

Ik zou willen stellen dat generatietheorie zich per definitie niet leent voor ‘het trekken van harde conclusies’: daarmee zet je juist de deur open voor overmatig generaliseren. Maar deze theorie is wél een uitstekende kapstok om de grotere context waarin individuen gevormd zijn inzichtelijk te maken. In mijn antropologische promotieonderzoek, waarbij ik kijk naar levensverhalen van leden van het Apostolisch Genootschap heb ik de theorie gebruikt om informanten te selecteren en groeperen, als een soort decor waartegen deze verhalen zich afspelen. Zo ontstaat er beter zicht op de grotere context.

Ik zie sociale generaties als een concept dat je kunt meenemen in onderzoek naar een beter begrip van de o zo ­complexe sociale werkelijkheid. Maar dat labelt wellicht niet zo makkelijk.

Lees ook:

We labelen mensen omdat het zo makkelijk is

Die babyboomers hebben ‘goed voor zichzelf gezorgd’. En die millennials ‘interesseren zich voor niks’. We delen mensen vaak in generaties in. Zelfs wetenschappers doen het. Maar op grond waarvan?