Het wordt tijd om te regelen dat mensen met alzheimer een begeleider mogen meeneem het stemhokje in. De stem van mensen met dementie gaat te vaak verloren, vindt Tom Schram. Hij schreef Ontleren met alzheimer, een dans tussen comfort en ontreddering.
Nederland telt ongeveer 300.000 mensen met dementie, dat is ruim 2 procent van de Nederlanders die in 2022 mochten stemmen. Uitoefenen van dat stemrecht is geen vanzelfsprekendheid.
Mijn vrouw Pia kreeg in 2015 alzheimer. Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 wilde zij zelf stemmen. Ze was onzeker of ze op het grote stembiljet de PvdA zou kunnen vinden. We liepen tegelijk naar de stemhokjes, twee naast elkaar. Ik probeerde Pia op afstand te coachen, maar werd dwingend bij haar weggehaald door mensen van het stembureau. Het eindigde met een vermoedelijk ongeldig stembiljet, een publieke vernedering en een illusie over burgerrechten armer.
Ik vroeg de gemeente Amsterdam per brief of bij volgende verkiezingen de mogelijkheid was te creëren om Pia onder mijn begeleiding te laten stemmen. Het antwoord was ‘nee’, de enige oplossing was stemmen met een volmacht.
Mei 2019, verkiezingen voor het Europees Parlement. Pia machtigde mij, we gingen samen naar het stembureau. Opnieuw consternatie: stemmen bij volmacht mag niet als degene die de volmacht heeft verleend er zelf bij is; Pia moest zelf stemmen. En omdat ze dat niet zelfstandig kon, moest ze letterlijk de deur uit, waar ze dan alleen en gedesoriënteerd op mij moest wachten.
Genadebrood: onthutsend en vernederend
De betrokken ambtenaar liet me uiteindelijk stemmen, want ‘gelukkig zijn er nu geen anderen in het stembureau’. Het was genadebrood: onthutsend en weer een publieke vernedering. Ik diende weer een klacht in bij de gemeente en werd doorverwezen naar Cliëntenbelang Amsterdam, gesprekspartner van de gemeente op dit gebied. Dat heb ik gelaten: een mantelzorger heeft andere urgenties.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 kon Pia nog prima aangeven op wie ze wilde stemmen, maar ze kon zelf haar handtekening niet meer zetten. Ik heb mijn aandrang om haar handtekening te vervalsen bedwongen, en zo ging weer een stem verloren.
Bij de verkiezingen morgen denk ik niet dat Pia nog aan derden duidelijk kan maken wat ze wil stemmen; ik zal mij weer moeten neerleggen bij een verloren stem.
Ik stel voor dat gemeenten een loket inrichten waar mensen met dementie – onder toezicht van het stembureau – met hulp kunnen stemmen. Hoe langer dat kan, des te waardiger is het voor betrokkenen en des te beter voor de democratie.
Lees ook:
Als zestienjarige naar de stembus? In Amsterdam en Rotterdam kan het bij stadsdeelverkiezingen
In Amsterdam mogen jongeren van 16 en 17 jaar stemmen voor de stadsdeelcommissies. Of jongeren van die leeftijd bij andere verkiezingen ook stemrecht moeten krijgen, daarover zijn de meningen verdeeld.
