Gaat het echtscheidingsverhaal wel over de schrijfster zelf?

Een vrouwelijke auteur protesteert tegen een recensie. Het is een ‘roman’ en niet haar eigen verhaal. En is de recensent wel onafhankelijk?

De kwestie

Net verhuisd naar Duitsland, waar ze een pension opent, ontdekt een vrouw dat haar man haar bedroog en schulden heeft. Dat is het startpunt van het boek dat wordt gerecenseerd in Tijdgeest afgelopen zaterdag. Het mag als ‘roman’ worden aangeprezen, de recensent vindt dit gedeelte, ‘een bittere beschrijving van het slechte karakter’ van de ex-man, eerder een ‘memoir’. Dat noemt hij ‘sappig’: deze ex – de recensent noemt zijn naam – is ook auteur en publiceerde onlangs ook een boek over een verbroken relatie. Deze korte recensie is niet heel positief, het ‘verhaal komt niet van de grond’. De online-kop boven de recensie spreekt over een ‘vechtscheiding’.

De meningen

De schrijfster dient een klacht in. Ze vindt de recensent vooringenomen omdat ze jaren geleden op sociale media zag dat hij haar ex-man ogenschijnlijk vriendschappelijk ontmoette in Praag. Ze stelt dat hij vanuit die band haar roman heeft beoordeeld. Bovendien doet de recensent alsof zij haar eigen leven beschrijft, terwijl het fictie is. Dat de naam van haar ex wordt genoemd, beschouwt ze als schending van haar privéleven. Het woord ‘vechtscheiding’ dekt bovendien de lading van de roman niet. Ze wil rectificatie of een nieuwe recensie door een neutrale recensent.

“Ik heb deze ex-man vijf jaar geleden toevallig ontmoet en toen hebben we elkaar een uurtje gesproken”, zegt de recensent. “We hebben het niet gehad over deze schrijfster, ook niet de twee keer dat ik hem op een borrel sprak. Ik ben recensent en schrijver, het is voor mij ondoenlijk nooit met schrijvers in contact te komen. Ik recenseer nooit vrienden of goede bekenden en ook deze schrijver heb ik na ons contact in Praag niet besproken, maar bij zijn nieuwste roman vond ik dat weer kunnen omdat die ontmoeting inmiddels lang geleden was.”

Omdat het deze ervaren recensent opviel dat nu beide ex-partners publiceerden over een verbroken relatie, noemde hij de naam van de ex. “Om zeker te weten dat hij het was, moest ik nog kijken op internet, waar dat op meerdere plekken staat. Het is niet ongewoon bij schrijvers ook gebeurtenissen uit hun eigen leven te vermelden. Zoals ik schrijf: ik vind dat ‘memoir’ hier de lading beter dekt dan ‘roman’.”

Het woord ‘vechtscheiding’ komt van de koppenmaker. Het redactiehandboek zegt over recensies: het is duidelijk dat dit een subjectief oordeel is, een recensent hoeft niet te spreken in termen van ‘ik vind’.

De boekenredacteur speelde deze recensent het boek toe. “Het is inderdaad de vraag of je in een recensie de ex-partner ook bij naam moet noemen. In dit geval leek het mij begrijpelijk, juist omdat ze allebei een boek over een scheiding hadden geschreven.”

In radio-interviews wordt de schrijfster voorgelegd dat zij net als haar hoofdpersoon in Duitsland ging wonen en werd verlaten door haar man. De schrijfster spreekt dit niet tegen, maar heeft het zelf over ‘de hoofdpersoon in mijn boek’. “Ik wilde er niet extra de nadruk op leggen door het tegen te spreken”, zegt ze achteraf. Wel bevestigt ze op de radio dat ook zij zelf een pension opende in de Duitse plaats die ook in het boek staat.

Het oordeel

Een recensent moet balanceren tussen contacten aanknopen en afstand bewaren voor een objectief oordeel. Een oudere foto uit Praag is geen bewijs voor verlies van neutraliteit. Dat de recensent spreekt over ‘bitterheid’ van de hoofdpersoon is zijn interpretatie, maar dat hoort bij een recensie.

De recensent doet expliciet de aanname dat het scheidingsverhaal dat van de schrijfster zelf is. Dat is begrijpelijk omdat het in beide gevallen gaat om een vrouw die naar een specifieke plaats verhuist, een pension begint en een scheiding meemaakt. Toch had een voorbehoud of een toevoeging als ‘ik denk dat het om een memoir gaat’ geen kwaad gekund. Want of dat een feit is, weet de recensent niet. Evenmin is zeker of het boek gaat over de ex-man van de schrijfster. Dat zijn boek en naam worden vermeld is begrijpelijk, het is saillant dat ook hij net schreef over een scheiding en zijn naam is op internet makkelijk te vinden.

De recensie bevat de betwistbare aanname dat feiten en fictie gelijk zijn maar geen feitelijke onjuistheden, zodat rectificatie niet vereist is. Dat geldt niet voor ‘vechtscheiding’ in de online-kop, dat dekt de lading allerminst en is na de klacht van de auteur aangepast.