Er zijn veel complexe vragen te stellen over tbs

Na zo’n afschuwelijk misdrijf is kritiek op het rechtsstelsel begrijpelijk. Maar snijdt het ook hout? De kritiek spitst zich nu toe op het niet opleggen van tbs aan P. Een kleine kanttekening: bij recente wandaden tijdens het proefverlof van tbs’ers, lag juist het tbs-systeem zelf - inclusief de proefverloven - onder vuur.

Net als ieder systeem is het strafrechtstelsel niet waterdicht, wat bij iedere ontsporing pijnlijk duidelijk wordt. Nederland kent een uniek stelsel van psychiatrische behandeling en dwangverpleging voor gedetineerden. De onderliggende principes zijn helder: iedereen verdient een tweede kans en de samenleving is erbij gebaat, want ooit komt zo’n persoon weer vrij. Tbs’ers hebben een beduidend lagere kans opnieuw de fout in te gaan dan ‘gewoon’ gestraften. Het systeem loont dus in het algemeen. Wat wringt is het grote aantal verdachten dat niet wil meewerken aan psychiatrisch onderzoek, waarbij hun mogelijke stoornis wordt vastgesteld. Liefst vier op de tien weigert. Het verhaal is deze week vaak verteld: de rechter mag in zo’n geval wel tbs opleggen, maar mist in praktijk vaak voldoende argumenten om zo’n ingrijpende straf op te baseren. Advocaten raden hun cliënten medewerking af, want tbs is voor onbepaalde tijd en met celstraf zijn ze sneller van justitie af.

Hoe krijgen we verdachten zover wel mee te werken? Moet de rechter meer macht krijgen om het zwijgen van de verdachte te overrulen? Kunnen we een moreel appèl doen op de advocaat om voor behandeling te pleiten bij zijn cliënt uit naam van de samenleving, terwijl de advocaat vaak nog de enige is die voor het belang van de misdadiger opkomt? Dat zijn complexe vragen, zonder snelle oplossingen.

Wel heeft de wetgever al een paar initiatieven genomen om deze mazen in het stelsel te vernauwen. Straks kan de rechter eerder medisch onderzoek van de verdachte opvragen, dat nu nog valt onder het beroepsgeheim, als daarmee een groter veiligheidsbelang is gediend. Er komt bovendien een wet waarmee ook ex-gedetineerden door reclassering strenger gevolgd worden en waarbij verdere behandeling verplicht is.

Bij schokkende zaken zouden we ook kunnen denken aan hogere straffen voor de ‘weigeraars’, of gedetineerden uitsluiten van vervroegde vrijlating wanneer ze niet in therapie zijn geweest. Want zomaar vrijlaten na een lange celstraf - juist bij zwaar gestraften - is nog altijd de slechtste optie.

De mening van de krant, verwoord door leden van de hoofdredactie en senior redacteuren.

Lees ook:

Ook de verdachte die niet meewerkt kan TBS krijgen
'Media zijn onnodig ver gegaan in berichtgeving rond Anne Faber'

Lees hier meer afleveringen van het commentaar