Er is helaas geen medicijn tegen een te kort lontje

Roald Dahl draaide zich ongetwijfeld om in zijn graf toen hij hoorde over de aanpassingen in zijn boeken. Hij ging rechtop zitten en vroeg de engelen: Wat hebben ze geschrapt? De hoofdengel, dun als een bezemsteel zei: “Foei Roald! Je karakters typeren als lelijk, dik en kaal dat mag toch niet.” Roald Dahl zuchtte geagiteerd en flapte er uit: “Godverdomme!” “Dat woord mag je hier zéker niet gebruiken”, maande de hoofdengel hem streng. Roald verontschuldigde zich. Diep teleurgesteld ging hij weer liggen, sloot zijn ogen en ging nu echt dood.

Ik kijk er niet meer van op; de gekkigheid over wat wel of niet meer geschreven mag worden. Schrijf je eigen boek en laat dan maar eens zien hoe het moet. Of vermijd boeken die je zelfbeeld vermoedelijk aantasten of je eigen trauma verergeren. In plaats van de teksten in Roald Dahl’s boeken te schrappen had zijn uitgever een disclaimer op de kaft moeten zetten met zinnen als: het boek kan beledigend zijn voor lelijke, dikke en kale mensen. Ik overweeg nu ook in de tweede druk van mijn nieuwe boek De Getemde Man soortgelijke disclaimer te zetten; niet lezen als je een kort lontje hebt. Zelfreflectie heet zoiets.

Grenzeloze vrijheid hebben we onze kinderen geboden

Afgelopen vrijdag was ik aanwezig bij de boekpresentatie van Maral Noshad Sharifi, correspondent in de Verenigde Staten voor de Volkskrant. In haar debuutroman Citroeninkt vertelt ze het verhaal van een gevlucht meisje dat nergens thuishoort en daarom overal. Een boek over opgroeien tussen de uitersten van Nederland, in tijden van polarisatie. Over je weg vinden in een wereld die voor anderen lijkt gebouwd. Toen Maral gevraagd werd voor wie zij het boek heeft geschreven, antwoordde ze met een soort disclaimer: het is niet de bedoeling om het boek te kopen en aan vluchtelingenkinderen te geven. Geef het liever aan Nederlandse kinderen. “Zij leren er veel meer van.” Ik begreep de woorden van Maral toen ik het boek begon te lezen. Veel herkenning in het boek dat oude wonden kan openhalen maar ook snel kan helen als je geen kort lontje hebt.

In een interview in het AD zei oud-politicus en schrijver Jan Terlouw het volgende over de commotie rond het boek van Roald Dahl: ‘We zijn als volk veel te gevoelig geworden.’ Ik vertaalde zijn diplomatieke zin met: we hebben een kort lontje gekregen. Dit omdat we onze kinderen hebben laten opgroeien met het idee dat ze uniek en bijzonder zijn. Dat ze alles kunnen worden wat ze willen en alles mogen zeggen wat ze denken. Grenzeloze vrijheid hebben we ze geboden. En daar maken ze nu gretig gebruik van. Dus mensen in boeken omschrijven als dik, lelijk en kaal kan volgens hen niet, want dat valt onder pesten. Ook geldt zelfde voor straatnamen en standbeelden van Nederlandse beulen die uit de openbare ruimte moeten worden verwijderd.

Overgevoelig, overprikkeld of een kort lontje. Zo zijn we geworden. En helaas er is geen medicijn tegen. We moeten de veranderingen ondergaan zoals we dat deden met mobiele telefoon en internet. Over een paar jaar vrees ik dat geen enkel boek in de huidige staat kan bestaan, inclusief het mijne. Het zou betekenen dat zelfs de Bijbel, de Koran en de Thora onder de loep worden genomen. Dat zou zonder twijfel veel gelovigen boos maken. Nu ik nog leef kan ik alvast beginnen met het kritisch kijken naar teksten in mijn boeken die in de toekomst of na mijn overlijden zullen worden geschrapt. Ik zal alle veranderingen omarmen die meegaan met de tijd zodat de engelen me daarvoor niet hoeven wakker te maken.