Er is een nieuwe visie op onze ruimte nodig

Het is even zoeken naar de laatste grote visie op de inrichting van Nederland. Dat is de Nota Ruimte uit 2004 en die gaat niet zozeer over waar je wat mag bouwen, maar over wie dat bepaalt: de provincies en gemeenten, vond toenmalig minister Sybilla Dekker van Vrom, het departement voor volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en mileubeheer. Gezien de hoofdboodschap van de nota was het niet onlogisch dat departement op te doeken. Dat gebeurde dan ook, in 2010.

Laat provincies en gemeenten maar schuiven, zou je inmiddels cynisch kunnen constateren. Het aanzien van Nederland is de afgelopen jaren drastisch aan het veranderen. Verrommeling was al langer gaande, met lelijke nieuwe woonwijken als ‘witte schimmel’ rond oude dorpskernen op het platteland, en bedrijventerreinen die zo nodig op ‘zichtlocaties’ moesten komen. Maar het is niets vergeleken met de kassencomplexen, distributiecentra en – zie deze krant afgelopen weekeinde – datacenters zoals die nu verrijzen. In enorme proporties, vol in het zicht.

Digitale poort van Europa

Daar kun je voor kiezen, als je dat geen probleem vindt. Maar maak die keuze dan ten minste expliciet en transparant. Het is de vraag wie dan nog ja zegt tegen het soort technolandschap dat nu al her en der ontstaat, de Agriport A7 in de Wieringermeer voorop. Daar staan enorme kassencomplexen en twee, binnenkort drie zogeheten hyperscales: megadatacenters van Google en Microsoft.

Die datacenters groeien mee met de schreeuwende behoefte aan dataverkeer. Maar ze zijn ook de belichaming van de Nederlandse ambitie om ‘digitale poort van Europa’ te zijn. Je kunt je afvragen of we die economische ambitie moeten volhouden nu de keerzijde zo duidelijk wordt, in een land dat ook klimaatambities heeft.

Nieuwe huizen

Want ook al zeggen bedrijven dat hun datacenter ‘groen’ is, wat betekent dat dan? In de Wieringermeer dat er zwaar gesubsidieerde windmolenstroom van Vattenfall naar datacenters gaat, niet naar elektrische auto’s en warmtepompen in de omgeving. Daar zijn dan weer nieuwe windmolens voor nodig. Met andere woorden: de ‘digitale poort’-ambitie vreet ruimte en stroom. Zonder dat er nog de integrale afweging wordt gemaakt of het dat waard is. En zo ja, waar dat dan gestalte moet krijgen. Overal een beetje of op aangewezen locaties, uit het zicht en niet in waardevol landschap. Het laatste dan toch?

Nederland heeft veel nieuwe huizen nodig, moet zijn milieudoelen hoog houden, natuur en – ook circulaire – landbouw de ruimte geven en ja, ook zijn economische ontwikkeling in het oog houden. Dit alles in een land dat het niet van zijn fysieke omvang moet hebben. Dat vraagt om integrale afwegingen op landelijk niveau, en om een nieuwe ruimtenota.

Het commentaar is de mening van Trouw, verwoord door leden van de hoofdredactie en senior redacteuren.