Een sterke getuige

Die traineerde zijn beurt om de specialist te mogen ondervragen met een bij vlagen kafkaëske reeks van wrakingsverzoeken – de belangrijkste daarvan is misschien zijn eis om meer stukken uit het Israëlproces toe te laten als bewijsmateriaal. Hij doelde vooral op forensische onderzoeken die destijds de echtheid van Dienstausweis 1393 in twijfel trokken, onderzoeken als die van Grant, en Flynn. Dit waren echter ook onderzoeken waarvan de wetenschappelijke waarde niet hoog werd aangeslagen. Net zo min als de opvatting van een enkele historicus die beweerde dat het gebruik van stempels (zoals te zien op de foto op het Dienstausweis) in de SS-organisatie niet voorkwam, en dat dus de dienstpas van Demjanjuk wel een vervalsing moest zijn.

Het lijken strohalmen waaraan de verdediging zich vastklampt, zeker nu Stewart met methodologische accuratesse en precieze bewoordingen ieder stapje in zijn onderzoek naar de echtheid van de dienstpas wist te beschrijven om zo tot de voor Demjanjuk vernietigende conclusie te komen dat ’er geen aanwijzigingen waren’ om aan te nemen dat Dienstausweis 1393, het cruciale bewijsstuk, exhibit number one, een vervalsing zou zijn. Papier, inkt, drukprocedé – alles stemde overeen met documenten die bij die tijd, begin jaren veertig, pasten. En op dat ene bewuste document, dat papier met nummer 1393 , uitgegeven door de SS, staat dat Ivan Demjanjuk in maart 1943 als kampbewaker was overgeplaatst naar Sobibor.

Niettemin bleef er voor Busch nog één miniem ontsnappingsluikje. Op een vraag van rechter Alt kon Stewart niet uitsluiten dat de dienstpas door hele knappe vervalsers in de eerste jaren na de oorlog zou zijn vervaardigd. Hij lichtte die mogelijkheid niet verder toe, maar aangenomen mag worden dat die vervalsers (Busch wijst dan steevast naar de KGB, de geheime dienst van de Sovjets) dan hadden moeten beschikken over papier of voorgedrukte passen, over vulpennen, over stencilapparaten en over typemachines van het merk Olympia. Die hadden de Sowjets in 1945 mogelijk op de SS buitgemaakt.

We turen met zijn allen nu alweer twee dagen op die dienstpas, zoals we dat eerder deden met de Duitse rechercheurs Altmann en Dallmayer. Hen had Busch nog slordig onderzoek verweten en gebrek aan vakkennis, maar met de in zijn vak gelouterde Stewart moet hij anders te werk gaan. Pogingen Stewarts getuigenis te verhinderen, met een verwijzing naar eerdere onderzoeken, mislukten. En ook een aangevraagd tussentijds overleg met zijn cliënt leek vooral een poging om tijd te winnen. De rechtbank hechtte zeer aan het onderzoeksoordeel van Stewart, zo bleek uit de volharding van Alt. Of hij wil of niet, vandaag moet Busch tegen deze sterke getuige in het krijt treden.