De mondiale crises, corona en klimaat, verrijken gek genoeg juist onze kansen om de woningmarkt uit het slop te halen. Ze kunnen een springplank zijn naar een logische en nodige herverdeling van ons land, stellen Wim Hazeu en Ger Peeters, bestuurders van Wonen Limburg.
Met de continue stroom aan alarmerende geluiden over een overspannen woningmarkt is een heldere toon gezet: de woningmarkt kookt over. Bouwen, bouwen, bouwen geldt dan ook als hét credo van de komende jaren. Wie echter door de oogharen naar de crisis op de woningmarkt kijkt, treft een genuanceerder beeld. Natuurlijk, de overdruk op de nu al drukbevolktste delen van het land bereikt zijn top. En ja, het vinden van geschikte locaties voor de broodnodige uitbreiding van de woningvoorraad lijkt steeds vaker op het zoeken naar een speld in de hooiberg. Echter, de impact van de mondiale crises rondom corona en het klimaat zullen veel groter zijn.
De Derde Kamer geeft stem aan mensen buiten de Randstad. Hun perspectief op maatschappelijke thema’s wordt niet zo snel gehoord in Den Haag. In dit virtuele parlement van Trouw doen ze vast voorstellen aan de nieuwe Tweede Kamer en het aankomend kabinet. Dit keer: de woningmarkt.
We nemen u mee naar een dorp in Limburg. Jan en Lies Verrijdt, beiden 80-plus, wonen er al hun hele leven. Ze hebben er vijf kinderen opgevoed, die allemaal verhuisd zijn. De meeste naar de Randstad. Veel kennissen van het echtpaar Verrijdt zijn inmiddels overleden. En er komen nauwelijks nieuwe jonge gezinnen voor in de plaats. De kruidenier en de slager hebben het niet gered. Het dorp is niet meer hetzelfde. Leegstand en verloedering zijn een feit.
Jan en Lies wonen al 47 jaar in dezelfde woning. Een vertrouwde plek, genoeg ruimte maar behoorlijk gedateerd. De keuken en badkamer zijn wel een keer vernieuwd maar de energierekening is nog altijd hoog. De woning heeft overduidelijk een opwaardering nodig. En zo zijn er veel woningen in het dorp.
Driedubbele vergrijzing
In de meer stedelijke delen van Limburg neemt, net als in West-Nederland, de woningnood toe. Tegelijkertijd hebben de Limburgse dorpen te kampen met hele andere uitdagingen. Veel dorpen en gemeenten op het platteland kennen een driedubbele vergrijzing: mensen worden ouder, meer mensen worden ouder en er vertrekken meer jongeren dan erbij komen. In combinatie met ons collectief streven om mensen ook op hogere leeftijd zo lang mogelijk thuis te laten wonen, vraagt dat een stevige transformatie van de bestaande woningvoorraad.
En dat vergt een herverdeling van de ruimtelijke orde, van geld en aandacht. Om het dorp van Jan en Lies, de woningen en de nodige voorzieningen ‘levend’ te houden, zijn er investeringen nodig op het gebied van transformatie en duurzaamheid. Kunnen we verwachten dat alle particuliere woningbezitters voor dat soort ingrepen een pot geld klaar hebben staan? Of dat zij bereid zijn hun eigen woning te slopen? Nee! Ook Den Haag moet aandacht krijgen voor deze problematiek. Niet alleen voor Jan en Lies en het bestaansrecht van hun dorp. Ook omdat de dorpen in de regio’s een kans bieden voor de overbezette steden elders in het land.
Corona-movers
En die kans is nu nog rijker dan voorheen. We hebben te maken met twee crises in de wereld en deze kunnen beide een springplank zijn naar een logische en nodige ruimtelijke herverdeling van ons land. Allereerst de coronacrisis. Nu we al lange tijd massaal thuiswerken, zien we nieuwe perspectieven op de verhouding tussen werken op kantoor en werken in de thuissituatie. Een verandering die ons nooit meer naar het oude zal doen terugkeren. En die daarmee ook nieuwe perspectieven biedt op het overbruggen van de afstand tussen kantoor en thuis. Voor wie nog maar twee keer per week naar kantoor hoeft, wordt Nederland veel kleiner. En zijn of haar actieradius veel groter. De eerste ‘corona-movers’ richting rustig en groen woongebied staan al in de startblokken ...
Een uitdaging van een andere orde is de klimaatadaptatie. Door de strijd tegen hittestress en wateroverlast moet de stad van de toekomst letterlijk veel meer extra ruimte bieden aan waterberging en fijnmazige groenstructuren. Verdere inbreiding en verdichting door extra woningbouw komt daar vol op gespannen voet mee te staan.
Bij steeds meer woningeigenaren in West-Nederland staat het water letterlijk in de kelder.
Het doorgaande proces van inklinking en verzakking in combinatie met een veranderend klimaat leidt tot een onhoudbare situatie op langere termijn. En hoge kosten om de voeten zo lang mogelijk op het droge te houden op korte termijn.
Verandering in mindset
Terug naar het boven NAP liggend Limburgs dorp van Jan en Lies Verrijdt. Het is helder dat de opwaardering van dit soort leeggelopen dorpen hard nodig is. Woningen voldoen niet aan de nodige kwaliteit, voorzieningen zijn verdwenen en net als in de rest van Nederland moet geïnvesteerd worden in sociale cohesie.
Zijn we nu als samenleving in staat deze vraagstukken met elkaar te verbinden en op basis daarvan de juiste keuzes, ook voor de langere termijn, te maken? Kunnen we deze uitdagingen slim verbinden aan de woningnood enerzijds en de coronacrisis en klimaatveranderingen anderzijds? Lukt ons dat, dan creëren we broodnodige lucht en ruimte voor de kwetsbare overdrukgebieden en benutten we de beschikbare lucht en ruimte in de kansrijke regio.
Natuurlijk vraagt dat een verandering in mindset, in denken over de inrichting van ons land en uiteindelijk in onze sturing op de ruimtelijke ordening. Maar als we iets leren van de coronacrisis, dan is het wel het feit dat als de nood aan de mens is, we in staat zijn ons in korte tijd drastisch aan te passen.
In dat licht bezien zou het moeten lukken deze nieuwe richting in de ruimtelijke ordening in te slaan. De regio staat er in ieder geval klaar voor!
Lees ook:
Het lukt maar niet om het tekort aan huurwoningen op te lossen
Aan politieke wil geen gebrek, aan kapitaal in de markt ook niet. Toch lukt het maar niet om genoeg huurwoningen van de grond te krijgen voor mensen met een middeninkomen. “De opgave is zo groot, geen enkele partij kan het alleen.”
Nieuw woonakkoord moet productie versnellen: 100.000 woningen per jaar – waaronder ‘sociale koop’
Dertig partijen spreken met elkaar af 100.000 woningen per jaar uit de grond te stampen. Dat zijn er 30.000 meer dan er nu per kalenderjaar worden geproduceerd.
Het volgende kabinet moet de laatste scholen in krimpregio’s de middelen geven die ze nodig hebben
Het gaat er niet om waar een leerling in het voortgezet onderwijs begint, maar dat hij of zij verder kan groeien. Daar moeten scholen, ook in krimpregio’s, dan wel de middelen voor krijgen, stelt Maria van Hattum, voorzitter van Achterhoek VO.
