Wat is de meerwaarde van de christendemocratie? Daar moet het CDA weer naar op zoek, vindt CDA-prominent Jan Schinkelshoek. ‘Het gedachtegoed is te rijk en te actueel om op zolder te laten verstoffen.’
De rogge staat er bij het CDA nog dunner bij. De verkiezingsuitslag dreigt de jarenlang dominerende bestuurspartij in een diepe, zelfs existentiële crisis te storten. In tegenstelling tot wat was gehoopt is het onder aanvoering van Wopke Hoekstra niet gelukt zelfs maar een moment de voortzetting van Ruttes premierschap in gevaar te brengen.
De uitkomst is net geen historische nederlaag: in 2012 hield het CDA na het mislukte avontuur met Wilders en de PVV nog minder zetels over. Maar de nu resterende vijftien is een lelijke, gevoelige optater. Jan de Koning, legendarisch CDA-minister in de jaren van Lubbers, zou – het huidige slagveld overziend – net als na de teloorgang in de jaren negentig ongetwijfeld weer begonnen zijn over een schrale rogge-oogst.
Het is meer dan een ongelukkige verkiezingscampagne. Al geruime tijd worstelt de christendemocratie met zichzelf. Waar staat de partij voor? Wat heeft zij te bieden? Sinds een jaar of tien probeert het CDA, van oudsher een typische centrumpartij, het over rechts. In 2010 is – na een heftig intern conflict, dat nog steeds natrilt – een afslag genomen waarbij het CDA met name de concurrentie met de VVD aangaat. Die koers is voor de derde keer op rij op een mislukking uitgelopen. Even zoveel keer won Rutte de slag – in 2012, in 2017 en opnieuw in 2021. Laat Rutte zich wel met ietsje meer of minder Rutte aanpakken?
Wat betekent die C nog?
Wat erger is voor het CDA: de lege plek in het politieke centrum is ingenomen door D66. Die beweging was al een tijdje aan de gang. Maar onder Sigrid Kaag is die werdegang – losmaking uit het linkse blok – met groot succes bekroond. De partij blijkt kiezers van zowel links als rechts aan te trekken, iets wat sinds mensenheugenis de kracht van het CDA en zijn voorgangers was.
Na woensdag zal de discussie binnen het CDA ongetwijfeld losbarsten. Weet het de weg naar het politieke centrum terug te vinden? Of blijft het doorsjokken op het ingeslagen spoor? Dat is meer dan een simpele optel- en aftreksom, uitkomst van een uitgekiende politieke marketing of een middagje brainstormen. Het zit dieper, het raakt aan de wortels van het CDA.
Wat die discussie zo lastig, zelfs existentieel maakt is dat de partij steeds minder helder voor zichzelf heeft waar ze voor staat. Wat is de christendemocratische meerwaarde? Wat betekent die C nog?
Dat is de uitwerking van een lang geleden ingezette ontideologisering, een deconfessionalisering, zelfs secularisering. Niemand weet het meer goed. Steeds minder CDA’ers kunnen er nog wat mee. Zo verliest dat wat heel lang een stevig bindmiddel was, zijn samenvoegende waarde en valt de partij uiteen in elkaar bestrijdende belangen: links en rechts, jong en oud, stad en platteland, Randstad en regio.
Tegengif
En dat terwijl de christendemocratie goud in handen heeft. Het gedachtegoed is te rijk en actueel om op zolder te laten verstoffen. Kernbegrippen als verantwoordelijkheid, gerechtigheid, solidariteit en rentmeesterschap schreeuwen erom te worden toegepast. Ook als tegengif tegen populisme, nationalisme, regionalisme – en al die andere vormen van ‘egoïsmen’ waarmee ik/wij ons superieur verklaren aan anderen.
Is er niet meer dan ooit behoefte aan een brede volkspartij die verder wil kijken dat het eigen belang, die wikkend en wegend zoekt naar oplossingen, die het compromis koestert? Is er niet meer dan ooit behoefte aan een partij die niet achter de dijken wegduikt, die Europese integratie op waarde schat, die ontwikkelingssamenwerking waardeert? Een partij die – dwars tegen boze, witte mannen in – verbinding zoekt, investeert in sociale samenhang, die mensen insluit? Is er niet meer dan ooit behoefte aan een partij die over grenzen, over regio’s, over generaties kijkt? Is er niet meer dan ooit behoefte aan een christelijke, sociale partij?
Het is tijd voor herbronning, zou Ruud Lubbers zeggen. De rogge zal opnieuw moeten worden gezaaid.
Lees ook:
CDA-kopman Hoekstra kon het tij niet keren - en de partij gaat ‘evalueren’
CDA zakt volgens de voorlopige uitslag naar het op één na laagste aantal zetels uit de geschiedenis: 15 zetels.
Of CDA en ChristenUnie in een coalitie aanschuiven moet nu maar blijken
De kiezer heeft in deze verkiezingsuitslag veel gezichten. Duidelijk is wel dat het electoraat flink naar rechts is opgeschoven.
