Een Kamerlid wordt niet zomaar geschorst, en het leidt lang niet altijd tot vertrek

Schorsing van Kamerleden is een netelige kwestie, zie de gang van zaken rond Volt-Kamerlid Nilüfer Gündogan. Het leidt lang niet altijd tot vertrek.

O tijden, o zeden? De redactie van deze rubriek boog zich naar aanleiding van het vertrek van PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk en de schorsing van Volt-Kamerlid Nilüfer Gündogan deze week over het verschijnsel ‘ongewenst gedrag’ en het trekken van grenzen. Dat gedrag is van alle tijden, maar de grenzen van wat acceptabel wordt geacht door collega-politici en samenleving verschuiven, zo leert een duik in de geschiedenis. Wie herinnert zich de ‘billentik’ van oud-premier Ruud Lubbers nog, die een medewerkster in 2003 onzedelijk betastte bij de VN-organisatie waar hij toen topman was. Het verdeelde Nederland in twee kampen; het ene vond de Amerikaanse mores (de vrouw in kwestie was Amerikaans) te preuts, het andere kamp vond Lubbers gedrag onacceptabel. Een interne onderzoekscommissie stelde de vrouw in het gelijk met haar klacht over seksuele intimidatie, maar pas toen veel later het onderzoeksrapport met meerdere klachten uitlekte, moest Lubbers het veld ruimen.

Hoezeer de lat is verschoven, laat ook de reactie destijds op de affaire rond Jack de Vries (CDA) uit 2010 zien. De staatssecretaris van defensie had een buitenechtelijke relatie met een ondergeschikte op zijn ministerie. ‘Privé-aangelegenheid’, oordeelde premier Jan-Peter Balkenende over zijn vertrouweling, maar De Vries stapte na aanhoudende publicitaire druk toch op. De vrouw in kwestie werd overgeplaatst.

Met Kamerleden is iets bijzonders aan de hand

In 2018 stapte VVD-Kamerlid Han ten Broeke zelf op na een publicatie in HP/De Tijd over een ‘grensoverschrijdende relatie’ met een jonge medewerkster in 2013. Destijds was de zaak door zijn partij juridisch afgehandeld, maar bleef hij Kamerlid. De partij Denk ontnam boegbeeld Tunahan Kuzu tijdelijk het fractievoorzitterschap vanwege een buitenechtelijke affaire uit 2018 met een medewerkster. Maar ook dat bleek pas na een publicatie in 2020, in datzelfde HP/De Tijd. Kuzu kondigde zijn afscheid aan, maar keerde in 2021 weer terug in de Kamer.

Met Kamerleden is iets bijzonders aan de hand. Zij hebben een mandaat van de kiezer, wat schorsing uit hun functie lastig maakt. Veel vaker trekken ze zelf de conclusie en stappen op. Volgens het Reglement van Orde en de Gedragscode kan alleen de Tweede Kamer een schorsing opleggen, van maximaal een maand. En dan pas na aanmaning en berisping. Het Kamerlid houdt te allen tijde stemrecht tijdens een schorsing, maar mag dan niet deelnemen aan debatten.

‘Opgeblazen verhaal’

Dat gebeurt hoogst zelden, aldus hoogleraar parlementair geschiedenis Bert van den Braak. In 1939 werd NSB-leider Rost van Tonningen voor een dag geschorst, vanwege herhaaldelijke ‘beleedigende uitdrukkingen’ in een debat. In 1950 moest de communist Gerben Wagenaar door de politie uit de zaal worden verwijderd, toen hij weigerde te vertrekken vanwege ordeverstoring na een ruzie over de spreektijdverdeling. Tijdens de affaire rond PVV’er Dion Graus, beschuldigd van seksueel overschrijdend gedrag tegen onder meer een medewerkster, zou toenmalig Kamervoorzitter Khadija Arib hem de toegang tot het Kamergebouw hebben ontzegd. Maar dit werd later ontkend door opvolger Vera Bergkamp.

Fracties kunnen hun partijgenoten wel schorsen als fractielid, wanneer hun gedrag ter discussie staat. Dat betekent in praktijk vaak verplicht thuiszitten. VVD’er Mark Verheijen legde zichzelf in 2015 een schorsing op toen zijn declareergedrag in een vorige functie onder de loep werd genomen. Premier Rutte noemde het eerst een ‘opgeblazen verhaal’, maar de situatie bleek onhoudbaar. Verheijen stapte op, al bleek zijn handelwijze later niet in strijd met de eigen integriteitsregels van de VVD.

Verheijens vertrek kreeg nog een opvallend staartje, omdat voor zijn zetel volgens de kieslijst Johan Houwers in aanmerking kwam. Maar deze Houwers was eerder gedwongen uit de VVD-fractie gezet vanwege een lopende witwas- en fraudezaak tegen hem. Houwers vond dat hij genoeg gestraft was en nam zijn zetel opnieuw in, ditmaal als verguisde eenling.