Een gevaarlijk sentiment voor Nederland: de politieke afkeer van handelsverdragen

Mogelijk is het sommige parlementariërs ontgaan, maar Nederland raakt in een diepe crisis. De economie krimpt met bijna­­ zeven procent en als het even tegen zit klappen volgens De Nederlandsche Bank de banken. In mijn naïviteit denk ik dan dat iedereen met een beetje verantwoordelijkheidsbesef er dan alles aan doet om de economie er weer bovenop te helpen­­.

Nee hoor, de aanval op Nederland als handelsland gaat gewoon door. De Tweede Kamer nam een motie aan tegen het handelsverdrag van de Europese Unie met Zuid-Amerika (Mercosur). Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren formuleerde het sentiment goed: “Het neoliberale handelssysteem is kapot en is alleen maar gunstig voor de grote multinationals, ten koste van burgers, boeren en de natuur.” Die boeren zouden hard worden geraakt omdat die volgens hogere standaarden moeten produceren dan hun collega’s in Zuid-Amerika. Onzin. Boeren worden pas echt geraakt door het inconsistente en contraproductieve nationale Pfas- en CO2-beleid. Dat dit verdrag voor Nederland in moeilijke tijden economische groei oplevert deed er volstrekt niet toe.

Arbitrage

Voorts wees deze week een aantal juristen de Eerste Kamer erop dat het handelsverdrag van de EU met Canada­­ vanwege het arbitragemechanisme dat erin is opgenomen in strijd met de Grondwet zou zijn. Maar in elk verdrag zit een dergelijk mechanisme.

Als bedrijven zich door nationaal beleid geschaad voelen, kunnen ze naar een internationale autoriteit om hun recht te halen. Zonder een arbitragemechanisme, dat goedkoper, sneller en eenvoudiger is dan de gang naar de reguliere rechter, willen buitenlanders niet meer investeren in Nederland, en Nederlanders niet in het buitenland.

Het meest verbazingwekkende is dat het mechanisme inmiddels ruim vijftig jaar bestaat, maar dat er pas nu over wordt gevallen. In al die vijftig jaar is Nederland nooit voor de rechter gedaagd. Wel is Nederland een van de grootste profiteurs. Twaalf procent van alle bedrijven die zaken aanspanden heeft Nederland als thuisland.

Strop van honderden miljoenen

Maar GroenLinks verwacht ‘afschrikwekkende claims en kans op een veugellam milieubeleid’. Kennelijk doelt de partij op het dreigement van de Duitse energiereus Uniper. Als zijn nieuwe kolencentrale in Nederland wordt gesloten levert dat een strop van honderden miljoenen op. Dat een bedrijf zich hiertegen verzet lijkt me logisch. De politieke ophef zegt meer over de kwaliteit van het zwabberende ad-hoc milieubeleid dan over Uniper.

Er staan nu twee handelsverdragen van de EU op de nominatie om door toedoen van Nederland te sneuvelen. Daarmee plaatst ons land zich in een diplomatiek isolement en gaat de politiek keihard in tegen de Nederlandse belangen. De argumenten die ik hoorde zijn boterzacht of onwaar. Feiten doen er niet toe, beelden wel.

Nationale gevoelens en protectionisme

Ouwehand schreef op Twitter dat de tijd van vrijhandelsverdragen voorbij is. Die afkeer van handelsverdragen is een teken van de tijd. Ze reflecteren een afkeer van de technocratie en spelen in op nationale gevoelens en protectionisme.

Voor een land dat de afgelopen 25 jaar vijf procent van zijn economische groei te danken heeft aan handelsliberalisatie, daardoor 28 miljard euro aan zijn inkomsten kon toevoegen en nu wordt geconfronteerd met een enorme recessie, is die politieke houding een regelrechte bedreiging voor welvaart.

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.