De nieuwe Wet op de politieke partijen moet niet gaan om verboden, maar om het stimuleren van de democratie. Trek daar ook het geld vooruit, stelt Mirjam Kersten.
Net als Duitsland krijgt Nederland eindelijk een Wet op de politieke partijen. Tot nu toe ging de belangstelling uitsluitend naar de mogelijkheid in deze wet om partijen met een verkeerde ideologie te verbieden. Maar van veel groter belang is de financiering, die onze verzwakte politieke partijen weer sterk kan maken.
Zoals de zaken er nu voorstaan dreigen we met een zwakke wet op zwakke politieke partijen te eindigen. Dus ligt er een uitdaging voor ons burgers om het wetsvoorstel van buiten af bij te sturen. Via internet wordt momenteel het publiek geraadpleegd.
Door de electorale versnippering zijn er in Nederland geen grote politieke partijen meer over en dat heeft negatieve gevolgen. Als 21 partijen op grond van het wetsvoorstel elk slechts circa 200.000 à 300.000 euro subsidie per jaar krijgen voor hun wetenschappelijk instituut, is dat bijna een belediging voor de wetenschap. Er kan daar weinig uitkomen, bevestigt een evaluatie aan de hand van de websites van die instituten.
Eveneens een droevig beeld doemt op bij de evaluatie van de ledenaantallen en het democratisch gehalte van partijen: een ware democratische terugval en het ledenverlies is dramatisch. Partijdemocratie wordt met de mond beleden, maar in feite is het een steeds kleinere groep die liefst buiten beeld aan alle touwtjes trekt.
Politiek denker Hannah Arendt waarschuwde in Totalitarisme al voor de uitholling van politieke partijen van binnenuit en besluitvorming elders. Ook zogenaamde vernieuwende partijen doen het niet beter. Zo kunnen de schimmen van partijen gemakkelijk na middernacht per e-mail bestuurd worden.
Magere subsidie
Dat overheidssubsidie volgens het wetsvoorstel deels naar rato van het aantal leden naar partijen gaat, helpt niet. Dit is weliswaar democratisch en uniek in Europa, maar de totale pot is gefixeerd op minder dan 3 miljoen euro. Meer leden voor een partij werven, wordt daarmee al gauw een zero-sum game, waarmee de democratie niets opschiet.
De ledenaantallen lopen zo sterk terug dat er in het wetsvoorstel ook wordt gegrepen naar een infuus van overheidssubsidies op basis van aantal zetels, ook provinciaal en plaatselijk. Maar dat alles is nog altijd minder dan België, Duitsland en de EU aan hun partijen uitgeven. Wij blijven een volk van kruideniers.
We moeten ook kritisch kijken naar de rol van Nederlandse partijvoorzitters. Vroeger hielden zij solide toespraken en vormden duizenden leden tot politiek bewuste mensen. Zo dienden ze de democratie. Bij veel partijen zijn ze vervangen door entertainers of stromannen van de politieke leiders. En anders dan in België en Duitsland doen de partij en de partijvoorzitter er bij ons nauwelijks meer toe.
Dit alles ontkracht de democratie, waarvoor sterke partijen noodzakelijk zijn die burgers vormen tot ware democraten. Nederlandse politieke partijen zijn verworden tot door dure consultants ondersteunde carrièrevehikels. Ze laten zich weinig gelegen liggen aan laagdrempelige politieke vorming van alle leden, laat staan van de buitenwereld. Daarom moet in het wetsvoorstel een geoormerkt, groot (!) bedrag worden bestemd voor vormingswerk door de politieke partijen.
Op die manier kunnen we burgerschap versterken, fakenieuws tegengaan en achterblijvers in onze samenleving helpen emanciperen.
Partijen dwingen
Als onze politici de wereld willen verbeteren, zullen ze zich net als Odysseus bij de Sirenen aan de mast moeten laten vastmaken door een wet die hen dwingt burgers te vormen tot democraten. Niet voor niets verplichtte de geallieerde opperbevelhebber Lucius Clay de Duitsers na de oorlog tot grootschalige politieke vorming. Want, zoals de Griekse filosoof Aristoteles al wist over staatsinrichting: een democratie gaat zonder democraten ten onder.
Lees ook:
Komt een verbod op Forum voor Democratie dichterbij? Ook met nieuwe wet kan dat niet zomaar
Het kabinet heeft een voorstel naar de Tweede Kamer gestuurd om partijen die de democratie willen schaden via de Hoge Raad te kunnen verbieden. Komt een verbod van Forum voor Democratie dichterbij?
Minister Hanke Bruins Slot: ‘Ik wil niet spreken over mensen die afgehaakt zijn’
De democratie staat onder toenemende druk, ziet ook minister van binnenlandse zaken Hanke Bruins Slot. ‘We kunnen gewoon niet accepteren dat je verbondenheid met de democratie afhangt van je opleiding, inkomen of gezondheid.’
