Dwing media om beter na te denken over de keuze voor gasten en experts

Redacties van talkshows vinden dat ze goed scoren op het aandeel van mensen van kleur en van vrouwen onder hun gasten. De cijfers geven een ander beeld. De publieke omroep moet verplicht worden de achtergrond en sekse van gasten bij te houden, vinden Janneke van Heugten van Mediaplatform Vaker in de Media en Marga Miltenburg van sprekersbureau ZijSpreekt.

Een debat tussen Lilianne Ploumen en Sigrid Kaag op 8 maart, gooide bij ­menig kijker hoge ogen omdat het opviel door de inhoud: een goed gesprek in plaats van een debat met elkaar vliegen afvangen. Met vier vrouwelijke lijsttrekkers in de top tien, een unicum in de Nederlandse geschiedenis, lijkt de politiek op het hoogste niveau zowaar een afspiegeling van de Nederlandse maatschappij. Wat het criterium ‘sekse’ betreft althans. En de inhoud krijgen we er gratis bij. Voorwaar een reden voor de Nederlandse talkshows om meer vrouwen aan het woord te laten, zou je denken.

Niets is minder waar. NRC liet door de Erasmus Universiteit onderzoek doen naar hoe de zeven grote Nederlandse talkshows het eerste coronajaar doorkwamen. Ondanks goede voornemens van de publieke omroep waren vrouwen het afgelopen jaar wederom ondervertegenwoordigd: een derde van de gasten was vrouw. In het aandeel van het totaal aantal gasten, nodigden talkshows 12,7 procent mensen met niet-westerse roots uit.

Zweeds model

De talkshows van de publieke omroep worden met publieksgeld betaald. Wij pleiten daarom voor wetgeving die het verplicht stelt om achtergrond en sekse bij te houden van de gasten aan tafel. In Zweden is dat al bij kranten het geval. Daar leidt het tot de bewustwording dat ze het helemaal niet zo goed doen, al denken de talkshows zelf van wel als je hen ernaar vraagt. Dan herinneren ze zich die ene vrouw die gisteren aanschoof. En ze hadden toch een Surinaamse gast de dag ervoor?

Bovendien is het noodzakelijk dat zij bijhouden waarom gasten worden uitgenodigd. Is het voor de menselijke factor of gaat het om hun ­expertise? Juist bij dat laatste is het belangrijk dat talkshows een afspiegeling zijn van de maatschappij. Dit geldt wat ons betreft trouwens niet alleen voor televisie. Ook radio en de geschreven media zouden er goed aan doen om bij te houden wie ze als expert aan het woord laten.

Hetzelfde geldt voor ingezonden brieven: ook daar scoren mannen beter. Niet omdat ze (veel) meer inzenden, zij nemen meer stelling, een voorwaarde voor een opiniestuk. Vrouwen bevestigen eerder een ­mening (Ombudsman, 12 maart).

Onbewuste denkpatronen

De vrouwelijke lijsttrekkers bewijzen dat je met vrouwen goede inhoud binnenhaalt. Daar kan het dus niet aan liggen dat vrouwen minder vaak aanschuiven op tv. Waar het wel aan ligt? De redenen zijn bekend. Seksisme en racisme zijn vaak onbewuste drijfveren: bij een deskundige denken we nog altijd eerst aan een witte man. Bij een emotionele gebeurtenis laten we eerder een vrouw aan het woord. Bij artiesten blijkbaar eerder een mens van kleur. Dat doorbreken vraagt om het doorbreken van vaak onbewuste denk­patronen. Dat is nogal een klus als je als redactie zelf denkt dat je alleen selecteert op kwaliteit. Lees: zo ­denken verandert niets aan de ­bestaande praktijk.

Die vrouwelijke lijsttrekkers zijn belangrijke rolmodellen voor al die meisjes die durven dromen van een carrière in de politiek op ieder niveau. En daarom ten overvloede nog eens waarom het zo belangrijk is dat de media een podium bieden aan experts die met elkaar een afspiegeling van de maatschappij vormen: iedereen heeft goede rolmodellen nodig, want goed voorbeeld doet goed volgen. Nederland bestaat voor de helft uit vrouwen en voor 14 procent uit mensen met een niet-westerse achtergrond. We moeten ook hun positieve rolmodellen gunnen en die zijn er meer dan voldoende. Wie ze niet vindt, moet beter zoeken, parafraseren wij graag Neelie Kroes, oud-EU-commissaris. Er is overigens ook een commercieel belang voor al die media: wil je meer leden, lezers of kijkers, zorg er dan voor dat je publiek zich kan identificeren met wie er in jouw programma/bericht als deskundige het woord voert.

Daar moeten redacties bewust bij stilstaan. Wetgeving is hoe dan ook noodzakelijk, in ieder geval voor door de Nederlandse overheid gefinancierde talkshows. Net zolang tot daar een afspiegeling van de Nederlandse maatschappij aan tafel zit.

Lees ook:

Ineens is het vanzelfsprekend: de lijsttrekker is een vrouw

Met succesvolle optredens in de verkiezingsdebatten bepalen de vrouwelijke lijsttrekkers het beeld van de campagne van 2021.

Chef politiek Bart Zuidervaart: ‘De inhoud van de campagne is voor ons belangrijker dan de poppetjes

“De politiek is nog steeds een mannenwereld, ook in de journalistiek. Voor zover ik weet hebben wij de enige parlementaire redactie waar vrouwen in de meerderheid zijn.”