Die camera's mogen gewoon niet

Tal van reclamezuilen op Nederlandse stations bevatten verborgen camera's, gaf NS deze week toe. Deze camera's houden onder meer bij hoe lang en hoeveel voorbijgangers naar de aangeboden reclame kijken.

Het is waarschijnlijk het ideaal van elke reclameman of -vrouw: als je precies weet welke reclame het best wordt bekeken en door wie, kun je uiteraard veel effectievere reclame maken. Er bestaan hele theorieën en talloze testpanels voor. Maar nu worden ook nietsvermoedende voorbijgangers als proefkonijn ingezet. De nieuwe reclamezuilen op stations bevatten een kleine, verborgen camera die precies bijhoudt hoeveel mensen er voorbijkomen, hoeveel mensen naar de reclame kijken en hoe lang ze ernaar kijken, hoe oud deze mensen zijn en of het mannen of vrouwen zijn. Nergens is aangegeven dat dit gebeurt - het gebeurt heimelijk.

Toen dit deze week bekend werd, ontstond er publieke ophef. De NS, als beheerder van de stations, en Exterion Media, het bedrijf dat de reclamezuilen exploiteert, kwamen snel in de media uitleggen dat het allemaal wel meevalt en dat de camera's vrij onschuldig zijn en geen beelden opslaan. Echter, juridisch gezien overtreden de NS en Exterion Media de privacywetgeving en hebben ze op tenminste vier punten een onjuiste redenering.

Inbreuk op privacy

Ten eerste mag alleen de gemeente camera's ophangen in de openbare ruimte. Bedrijven mogen slechts beveiligingscamera's ophangen als daarvoor eerst vrijstelling is verkregen. Zulke vrijstelling is alleen mogelijk als het gaat om duidelijk zichtbare camera's. Verborgen camera's zijn te allen tijde verboden - je mag het publiek niet belazeren. Bij gemeentelijk cameratoezicht wordt gewoon met borden aan het publiek duidelijk gemaakt dat sprake is van cameratoezicht.

Ten tweede maakt het niet uit of de camera's de beelden al dan niet opslaan. Ook camera's die beelden niet opslaan, maken inbreuk op de privacy. Ter vergelijk: als een vreemde u komt filmen onder de douche is dat uiteraard een inbreuk op uw privacy, maar als een vreemde zonder camera 'slechts' komt meekijken is dat evenzeer een inbreuk op uw privacy. De exploitant van de reclamezuilen geeft aan dat géén beelden worden opgeslagen en dat ze de politie niets kunnen leveren als die zou aankloppen. Dat is een vreemde afleidingsmanoeuvre, want de politie is niet het probleem, het is de exploitant zelf die inbreuk maakt op privacy.

Sensoren

Ten derde suggereert de NS dat de camera's eigenlijk geen camera's zijn, maar sensoren. Echter, ook sensoren die geen beelden maken, maken inbreuk op de privacy. Het vastleggen van beelden is privacygevoelig, maar het vastleggen van andere gegevens kan dat ook zijn. Bijvoorbeeld het feit dat u (kennelijk) geïnteresseerd bent in reclame voor uitzendbureaus of tijdens werktijd ongeoorloofd op het station rondloopt, kan voor uw werkgever buitengewoon interessante informatie zijn - ook als er geen beeldmateriaal van beschikbaar is.

Ten vierde is het onjuist te denken, zoals overigens veel mensen doen, dat je je privacy opgeeft zodra je de voordeur achter je dicht trekt. Niets is minder waar: ook in de openbare ruimte hebben mensen recht op privacy. Het vastleggen van gegevens over voorbijgangers valt daar ook onder. Zo mag je in de openbare ruimte anderen niet langdurig volgen (stalking) en vastleggen. Een pleinfoto met toevallige voorbijgangers is oké, maar een kwartier een vreemde van dichtbij filmen is dat niet.

Kortom, de NS en Exterion Media overtreden de privacywetgeving met hun reclamezuilen die zijn uitgerust met camera's. Geruststellende mededelingen dat het allemaal wel meevalt, zijn misplaatst. Voor deze wetsovertredingen kan de Autoriteit Persoonsgegevens hoge boetes uitdelen en dat zou in dit geval zeer terecht zijn.