Studenten met een hoge studieschuld verdienen een hogere compensatie dan het kabinet nu voorstelt, meent Johan Graafland, hoogleraar aan de Tilburg University.
Het kabinet herintroduceert vanaf 2023 de basisbeurs. Studenten die in de afgelopen jaren geen beurs kregen, nadat deze in 2015 was afgeschaft, voelen zich ongelijk behandeld en vinden dat zij meer compensatie verdienen dan de 1000 euro per persoon die het kabinet biedt. Maar is hun claim rechtvaardig? En wat is er precies mis met de compensatie die het kabinet wil geven?
Of de leenstelselgeneratie onrechtvaardig behandeld wordt, hangt ervan af hoe je het bekijkt. Zeker, als je haar vergelijkt met de vorige en toekomstige generaties studenten die een basisbeurs krijgen, is er sprake van ongelijke behandeling. Maar als je vergelijkt met laaggeschoolde jongeren die niet studeren, is dat maar zeer de vraag. De aflossing van pakweg 100 euro per maand om een studieschuld van 40.000 euro af te betalen is waarschijnlijk minder dan de verhoging in salaris na een afgeronde studie. Dat is de reden waarom de basisbeurs indertijd is afgeschaft. Anders gezegd: studenten die zich onrechtvaardig behandeld voelen, willen eigenlijk dezelfde privileges krijgen als de voorgaande en toekomstige generaties studenten, die laaggeschoolde jongeren niet krijgen.
De regering heeft de vrijheid mensen over de tijd heen ongelijk te behandelen
Het voorgaande illustreert ook iets anders. De regering dient mensen in gelijke omstandigheden gelijk te behandelen. Maar zij heeft wel de vrijheid om over de tijd heen mensen ongelijk te behandelen. Als iedereen die door nieuw beleid benadeeld wordt recht heeft op compensatie, wordt het voor een overheid onmogelijk om adequaat beleid te voeren. Zo zou de voorgenomen herinvoering van belasting van feitelijk rendement op vermogen (in plaats van op fictief rendement) erg duur worden als vermogensbezitters teveel betaalde belasting sinds de invoering van het fictief rendement in 2001.
terug zouden moeten krijgen. Het democratisch stemrecht zou daardoor sterk aan belang inboeten.
Als er dus al een moreel recht op compensatie bestaat, moet de reden daarvan eerder worden gezocht in het schenden van de belofte in 2015 dat de afschaffing van de basisbeurs gepaard zou gaan met een verhoging van onderwijskwaliteit. De indruk bestaat alom dat deze belofte niet is nagekomen. Dit onrecht roept wel om compensatie.
Is de compensatie die het kabinet in petto heeft – een studievoucher of een beperkte korting op de studieschuld – hiervoor adequaat? Ik denk om meerdere redenen niet. Voor studenten die al klaar zijn met hun studie, is zo’n voucher mosterd na de maaltijd. Velen van hen hebben geen behoefte aan een nieuwe opleiding en kunnen dus geen gebruik maken van zo’n voucher. Dat maakt de voucher voor de overheid natuurlijk aantrekkelijk – kost weinig geld – maar de rechtvaardigheid is ver te zoeken.
1000 euro per genoten studiejaar zou meer in de buurt komen
Ook de korting op de studieschuld is problematisch. Allereerst omdat het bedrag van 1000 euro erg laag is. Ik schat in dat een bedrag van 1000 euro per genoten studiejaar meer in de buurt komt van de geleden schade door het uitblijven van investeringen in onderwijskwaliteit. Daarbij doet deze compensatie alleen studenten recht die nog studieschuld hebben.
Drie categorieën studenten vallen buiten de boot: studenten die hun schuld al hebben afgelost, studenten die geen schuld hebben opgebouwd door in hun vrije tijd te werken, en studenten van wie de ouders de extra studiekosten door afschaffing van de studiebeurs op zich hebben genomen (bijvoorbeeld omdat andere kinderen nog wel met een studiebeurs konden studeren). Ook deze studenten hebben nadeel ondervonden van het uitblijven van een hogere onderwijskwaliteit. Door hen niet te compenseren, wordt weer een nieuwe onrechtvaardige behandeling in de hand gewerkt.
Kortom: een rechtvaardige compensatie dient niet alleen hoger dan 1000 euro per persoon te zijn, maar ook gelijkelijk toegekend te worden aan alle studenten die tussen 2015 en 2023 gestudeerd hebben door hen een vast bedrag voor elk genoten studiejaar terug te betalen.
Lees ook:
De generatie leenstelsel wil gehoord worden. ‘Ik heb maar geleerd om niet te veel vooruit te kijken’
Ze beginnen hun maatschappelijke carrière met een schuld van tienduizenden euro’s en die krijgen ze nauwelijks gecompenseerd. Generatie leenstelsel voelt zich het kind van de rekening.
Leenstudenten kunnen een koophuis wel vergeten, ze staan straks achterin de rij
De compensatie die het nieuwe kabinet uittrekt voor leensstelselstudenten lost weinig op, denkt student Jaël Kortekaas. De pechgeneratie moet straks opboksen tegen de nieuwe generatie studenten die wél een huis kan kopen.
